Sıcak hava dalgasınınpek çok ülkeyi kasıp kavurduğu şu dönemde güneş kremlerinin cilt kanseri riskini artırdığı iddiaları sosyal medyada daha sık dolaşmaya başladı.

Ultraviyole ışınları cilt kanserinin ana nedenlerinden biriyken ve güneş kremlerinin bu ışınları engellediği de bilinirken yayılan bazı bilgilerde krem kullanmaktan kaçınılması tavsiye ediliyor.

Peki bu tür iddiaların arkasındaki gerçeklik payı nedir?

İddia: Haziran sonunda 58 bin takipçili ABD'li bir kullanıcı X platformunda yaptığı paylaşımda, "Güneş kremi kullanımının en yaygın olduğu ülkelerde en fazla cilt kanseri vakasının görüldüğü tartışma götürmez bir gerçek. Ne kadar çok güneş kremi kullanılırsa, cilt kanserinin yayılımı da o kadar yüksek olur" diye iddia ortaya attı. TikTok'ta da güneş kremlerinin cilt kanseri riskini artırdığını iddia eden pek çok video bulunuyor.

DW Doğrulama Servisi: Bu iddia yanlış

Söz konusu uyarılar dogru değil. ABD Connecticut Eyaleti Halk Sağlığı Enstitüsü'nden (CT) Brittany Schaefer, DW'ye yaptığı açıklamada, "Artan kanser riski ile güneş kremi kullanımı arasında bir bağlantı olduğunu ortaya koyan hiçbir bilimsel kanıt bulunmuyor" diye konuştu. 

Söz konusu iddiayı ortaya atan X kullanıcısı paylaşımında Connecticut Tümör Kayıt Merkezi'ni (CTR) kaynak olarak gösterse de DW'ye konuşan CT Enstitüsü Sözcüsü Schaefer, bunun "yanlış bilgi" olduğunu kaydetti.

"Kanser görülme sıklığına dair veriler muhtemelen Tümör Kayıt Merkezi'nin onlarca yıl önceki verilerinden alınmış, ancak güneş kremleriyle ilgili ilave metin o raporlardan değil. Paylaşılan grafiğin kaynağını da bilmiyoruz, ancak bunların CTR'den veya CT Halk Sağlığı Departmanı'ndan gelmediğini söyleyebiliriz."

Daha fazla güneş kremi daha fazla kanser mi demek?

Peki giderek daha fazla insanın güneş kremi kullanmasına rağmen dünya genelinde cilt kanseri vakaları neden artıyor?

ABD, İsviçre, Almanya ve Macaristan'dan bilim insanları tarafından Aralık 2023'te yürütülen uluslararası bir çalışma, bu çelişkiyi açıklamaya yönelik beş tez ortaya koydu.

Bunlardan Basel merkezli olana göre, cilt kanseri riski ile güneş kremi arasında bir bağ olduğuna yönelik yanlış bilgiler, iddia ve mitler, daha fazla vakaya tanı konulması, tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi, eski bilimsel çalışmalar, güneş kreminin düzensiz kullanımı ve iklim değişikliği faktörleriyle alakalı.

En yüksek oran Avustralya'da

Cilt kanseri riskine ilişkin artan farkındalık, hastalar ve doktorlar arasında daha fazla raporlama ve belgeleme sonucunu doğurdu. Bu arada dünya genelindeki artan görülme sıklığının (insidans) aksine, Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı'na göre daha iyi tedavi seçenekleri sayesinde cilt kanserinden ölüm oranı dünya çapında düşüş kaydetti.

Dünya Kanser Araştırma Fonu'nun 2022 verilerine göre, yeni vaka insidansı açısından yaşa göre standardize edilmiş en yüksek oran Avustralya'da görüldü: Orada yılda 100 bin kişide 37 yeni cilt kanseri vakası tespit edildi. Onu 31,1 ile Danimarka, 30,6 ile Norveç, 29,8 ile Yeni Zelanda, onu da 27,4 ile İsveç takip etti.

2022'deki toplam cilt kanseri vakası sayısına bakıldığında ise, ABD 101 bin 388 vaka ile ilk sırada yer alırken, Almanya'da aynı insidans oranı olan 16,5 ile 21 bin 976 cilt kanseri kayda geçti ve ikinci sırada yer aldı.

2022'de cilt kanserinden ölenlerin sayısında da ABD 7 bin 368 ile yine ilk sırada yer alırken, Almanya 3 bin 303 vaka ile Çin ve Rusya'nın ardından dördüncü sırada oldu. Yüksek cilt kanseri insidansının mutlaka daha yüksek ölüm oranıyla ilişkili olmadığını aşağıdaki grafik de göstermekte.

Eski araştırmalar ne diyor?

Basel merkezli araştırmaya göre, cilt kanseri vakalarındaki artışın bir başka nedeni de muhtemelen daha fazla insanın güneşte zaman geçirmesi. Bu arada insanlar güneş kremi kullanmış olsalar bile, bunun doğru şekilde yapıldığına dair kesin bir saptama yapılması da imkansız.

Ayrıca bu konuyla ilgili henüz yeterli bilimsel çalışma yapılmamış olması da eski anlatıların ve iddiaların pekişmesine yol açabiliyor. Nitekim ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) güneş kremi preparatlarına yönelik düzenlemeye 2011 yılından itibaren başladı. Dolayısıyla güneş kremi kullanımı ve cilt kanseri vakaları artışı üzerine o tarihten önce yapılan tüm çalışmalar, muhtemelen günümüzde piyasada bulunan ürünlerle aynı koruma seviyesine sahip olmayan güneş kremleri üzerinde yapıldı.

Güneş kremleri büyük bir pazar

Peki Yeni Zelanda, Avustralya, İsveç, Norveç, Kanada ve ABD gibi cilt kanseri insidansının en yüksek olduğu ülkelerde insanlar, internet kullanıcılarının ve bazı fenomenlerin iddia ettiği gibi daha fazla güneş kremi kullanıyor mu?

Dünya çapında güneş kremi satışlarının arttığı doğru ve üretici verilerine göre bu sektör 2028 yılına kadar yaklaşık 13,5 milyon ABD doları büyüklüğüne ulaşacak. Verilere göre en büyük pazar ABD. Onu Çin ve Güney Kore izliyor.

Evet güneş kremi satışları artıyor olabilir, ancak bununla pratikte bunların nasıl kullanıldığı tamamen apayrı konular. Avustralya İstatistik Dairesi'nin bir araştırmasına göre, kıtadaki 15 yaş ve üstü nüfusun yüzde 38'i düzenli olarak güneş kremi kullandığını söylüyor. 

Öte yandan araştırmaya katılanların yüzde 7'si anketten önceki hafta güneş yanığı geçirdiğini de belirtiyor. Hatta bu oran 15-24 yaş arası gençlerde yüzde 15 ile çok daha yüksek.

Güneş kremi sadece tatilde mi kullanılır?

ABD'de merkezli Talker Research Enstitüsü'nün Mayıs ayında yaptığı bir araştırma, ankete katılan 2 bin ABD'liden yüzde 41'den daha azının yılda 60 gün ve daha fazla güneş kremi kullandığını ortaya koydu. Yüzde 13'ü ise hiç güneş kremi kullanmadığını belirtti.

Kanser yaygınlık oranının yüksek olduğu Almanya'da da Ağustos 2024'te internetten yapılan bir ankete göre, katılımcıların yaklaşık yüzde 51'i güneş kremini sadece yaz aylarında veya doğrudan güneşte kullandığını söyledi.

Heidelberg'deki Alman Kanser Araştırmaları Merkezi (DKFZ) sözcüsü Sybille Kohlstädt ise güneş kremi kullanımıyla ilgili geçerli kabul edilebilecek verilerin yeterli olmaması nedeniyle, mevcut durumdan yanlış sonuçlar çıkarılmasına karşı uyarıyor:

"Cilt kanserinin artan küresel yayılımına ilişkin mevcut verilerin aksine, güneş kremi kullanımını detaylandıran ve bunu cilt kanseri yayılımıyla ilişkilendiren ülkelere özgü istatistikler bulunmuyor" diye vurguluyor.

 

DW Türkçe'ye engelsiz nasıl erişebilirim?