Batman’ın 12 bin yıllık geçmişe sahip Hasankeyf ilçesindeki son tarihi eser de bugün yeni yerine taşındı. 1409 yılında yaptırılan Er-Rızık Camii’nin taşınması ile ilçede taşınabilir eser kalmadı. Hayalet kente dönen Hasankeyf, 20 Şubat itibarıyla Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali’nin suları altında kalacak. Ancak, arkeolojik kazılar tamamlanmadığı için ortaya çıkarılamamış çok sayıda tarihi eser de sulara gömülecek.

1409 yılında Eyyubi Meliki Ebu’l Mefair Süleyman tarafından Dicle Nehri kıyısına yaptırılan Er-Rızık Camisi, ilçedeki tarihi eserlerin Kültürel Park’a taşınması kapsamında yeni yerine nakledildi. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün kontrolünde yapılan taşıma işlemi yaklaşık dört saat sürdü. Nakil işleminin yapılabilmesi için 100 yıllık Hasankeyf Çarşısı da yıkılarak, tahliye edildi. Caminin 1700 tonluk gövde kısmı, krikolar aracılığıyla kaldırılarak, 262 tekerlekli özel platforma yüklendi. Platforma sabitlenen cami, bugün sabah saatlerinden itibaren, 300 personelin katılımı ile iki kilometre mesafedeki yeni yerine taşındı. Hasankeyf’in yeni yerleşim yerinde bulunan Kültürel Park’a yerleştirilecek olan cami, önümüzdeki günlerde yeniden ibadete açılacak.

Hasankeyf hayalet kente döndü

Daha önce evlerin ve işyerlerinin tahliye edilmesi ile hayalet kente dönen Hasankeyf, son tarihi eserin de nakledilmesi ile tamamen sessizliğe büründü. Dicle Nehri kıyısındaki evlerin büyük kısmı yıkılırken, hak sahibi vatandaşlar iki kilometre mesafedeki yeni ilçe merkezine taşındı. Artık turistlerin gelmediği ve kalabalıkların oluşmadığı ilçede buruk bir hava hâkim. Hasankeyfli vatandaşlar ise ilçenin son durumu hakkında ikiye bölünmüş durumda. Bazı vatandaşlar yeni ilçe merkezindeki yaşamın daha iyi olduğunu savunurken, ilçenin gençleri ise Hasankeyf’in sular altında kalmasını bir ‘felaket’ olarak değerlendirip, bu durumdan büyüklerini sorumlu tutuyor.

"Mağarada doğdum, şimdi ısı yalıtımlı evde yaşıyorum”

Hasankeyf’in sular altında kalması ilçe sakinlerinin çoğu tarafından tepkiyle karşılanıyor. Ancak yeni durumdan memnun olanların sayısı da az değil. Onlardan biri de 60 yaşındaki Hikmet Ayhan. Kendini doğma-büyüme Hasankeyfli olarak tanıtan Ayhan, mağarada dünyaya gelmiş. 1958 yılında bazı mağaraların çökmesi üzerine ailesiyle birlikte şimdi sular altında kalacak olan ilçe merkezine taşınmış. Taşınan Er-Rızık Camii'nin zaten çökmek üzere olduğunu söyleyen Ayhan, tarihi eserlere yeni taşındıkları yerde daha iyi bakılacağını ve restore edileceğini düşünüyor. Giden zamanlardan ders alacaklarını söyleyen Ayhan,”Bence daha iyi olacak. Çocukluğumuz burada geçti, güzeldi yaşıyorduk. Ama orası daha konforlu, ev sağlam, masraf az gidiyor. Burada 3 ton odun, 3 ton kömür yakıyorduk, ama ısınamıyorduk. Şimdi yapılan ev yalıtımlıdır. Biz burada işkence görüyorduk.” dedi.

“Hasankeyf’e sahip çıkamadık”

Hasankeyf'in sular altında kalmasına ve tarihi eserlerin taşınmasına tepki gösterenlerden biri Ayvaz Tunç. İlçe merkezi girişinde çay ocağı işleten 61 yaşındaki Tunç, Hasankeyf’in tarumar edildiğini düşünüyor. Hasankeyf’e sahip çıkamadıklarını söyleyen Tunç’a göre, başka ülkede olsa tarihi ilçenin kurtarılması için her çaba gösterilirdi. Halen ilçe girişindeki işyerinden ayrılmayan Tunç, tarihine sahip çıkamayanların, kendilerine de sahip çıkamayacağını söylüyor. Tarihi eserlerin taşınmasına tepkili olan Tunç, “Ha bizi götürdüler, ha tarihi götürdüler. Tarih olursa, ne olursa olsun, yerinde güzeldir. Yerinde olmadıktan sonra altına da sarsalar boştur. Onu oraya götürmenin hiçbir anlamı yoktu.” dedi.

20 Şubat’ta sular altında kalacak

Tarihi Hasankeyf ilçesi Er-Rızık Camii'nin de taşınması ile iyice sessizliğe gömülürken, Ilısu Barajı’na su tutulmasına da devam ediliyor. Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali Projesi’ni yöneten Devlet Su İşleri 16’ncı Bölge Müdürü Ali Naci Kösalı’ya göre, baraj suları 20 Şubat gününden itibaren ilçe merkezine ulaşacak. DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Kösalı, “Ortalama akımlara göre 20 Şubat gibi Hasankeyf’te bu seviyelerde suyu göreceğiz. Hasankeyf'te, dere yatağında önümüzdeki hafta suyun görüleceğini düşünüyoruz. Çünkü Hasankeyf’e suyun ulaşmasına bir metreden az kaldı. Önümüzdeki hafta göllenmeleri göreceğiz. Şubat ayında da su yükselmiş olacak.” diye konuştu.

Ilısu Barajı’nın suları altında kalacak olan Hasankeyf’te Artuklu Hamamı, Sultan Süleyman Koç Camisi, İmam Abdullah Zaviyesi, Er-Rızık Camisi minaresi, Zeynel Abidin Türbesi, Eyyubi (Kızlar) Camisi ve kale giriş orta kapısı iki kilometre mesafedeki Kültürel Park’a taşınmıştı. Er-Rızık Camii'nin de taşınması ile ilçe merkezindeki son tarihi eser yeni yerine nakledildi. Ancak, Ağustos ayında su tutulmaya başlanan Ilısu Barajı, henüz ortaya çıkarılamamış çok sayıda tarihi eseri sular altında bırakacak.

Felat Bozarslan

© Deutsche Welle Türkçe