"Neden güvenlik alınmamış? İşçi konteynerleri neden vincin altına inşa edilmiş? İş güvenliği uzmanları buna nasıl izin vermiş? İş cinayetleri Türkiye'de artık katliam haline geldi."

Bu sözler, Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası (Tüm Bel-Sen) Genel Sekreteri Yılmaz Yıldırımcı'ya ait. Yardımcı, İzmir Bornova'da 2022 yılının bitmesine bir gün kala bir otel inşaatı sırasında vincin devrilmesi sonucu can veren altı işçiden ikisinin akrabası.

Şantiyede hayatını kaybeden Yardımcı'nın akrabaları Yıldırım Sarı ve Baykal Gündüz, Ağrı'dan İstanbul'a inşaatlarda çalışmak üzere göç etmişti. Onlar, geçen sene inşaat iş kolunda hayatını kaybeden 374 işçiden sadece ikisi.

Bartın Amasra'da 14 Ekim 2022 tarihinde gerçekleşen grizu patlamasında 42 madencinin yaşamını yitirmesi de uzun süre kamuoyu gündemini meşgul etmişti. Başlatılan soruşturma kapsamında, işçilerin bir dizi ihmal sonucu hayatını kaybettiği tespit edilmişti. Türkiye'de bu patlamada olduğu gibi her gün en az bir işçi, alınmayan güvenlik tedbirleri, ihmaller ya da üretim baskısı gibi aslında önlenebilecek iş kazalarına kurban gidiyor.

En çok ölüm inşaat, tarım ve taşımacılık iş kollarında

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi'nin (İSİG) derlediği verilere göre, 2022 yılında en az 1843 işçi hayatını kaybetti. İşçi ölümleri en çok inşaat, tarım ve taşımacılık iş kollarında gerçekleşti, bu üç iş kolunda en az 953 işçi yaşamını yitirdi.

DW Türkçe'ye konuşan İSİG Meclisi'nden Murat Çakır, ölümlerin önüne geçebilecek üç madde sıralıyor: Örgütlülük, aktif devlet denetimi ve gerekli tedbirlerin alınması. Çakır, "Örneğin, inşaatlarda yaşanan işçi ölümlerini önlemek için çok fazla maliyete gerek yok. Yüksekten düşmeler daha sağlam iskelelerin yapılmasıyla önlenebilir" diyor.

İzmir Bornova'da altı işçinin hayatını kaybettiği 30 Aralık'ta meydana gelen olayın ardından, bir ay önce Alper Özer adlı bir işçinin şantiyede yaşamını yitirdiği, işçilerin düşen molozlar nedeniyle önlem alınması ve konteynerlerin inşaat alanından kaldırılması için defalarca talepte bulunduğu ortaya çıktı. İSİG Meclisi'ne göre dış cephe iskele, çatı ve asansör boşluğu gibi yüksekten düşmeler şantiyelerde yaşanan ölümlerin yarısından fazlasını oluşturuyor.

En az 64 "çocuk işçi" hayatını kaybetti

İşçi ölümleri en çok her sene olduğu gibi bu yıl da mevsimlik işçiliğin artış gösterdiği Mayıs-Eylül aylarında gerçekleşti. İSİG raporunda, mevsimlik tarım işçilerinin çoğunlukla yolculuğa uygun olmayan ulaşım araçlarının kullanılması, eskiyen traktörler, işçilerin barınma-dinlenme-temizlik alanlarının yetersizliği ve kene ısırmaları sonucu hayatını kaybettiği belirtiliyor. Murat Çakır, "Tarım iş kolunda sendikalılığı bıraktım, sigorta yok. Mevsimlik işçiler daha tarlaya gitmeden yolda can veriyor. Bu ailelerin 4-5 yaşında tarlada çalışırken ölen çocukları var" diyor.

İSİG Meclisi'ne göre, 2022 yılında 14 yaş ve altında çalışırken ölen çocukların sayısı arttı. Geçen sene ölen işçilerin en az 64'ünü çocuk işçiler oluşturdu. Bu çocukların 27'si, 14 yaşın altındaydı.

Motokurye ölümleri: İş yetiştirme baskısı var

İSİG raporunda taşımacılık sektöründeki uzun çalışma saatleri, uyku düzensizliği, mobbing, beslenme ve dönüşümsüz çalıştırılma koşullarına da dikkat çekiliyor. Rapora göre, bu iş kolunda 2022 yılındaki ölümlerin yüzde 75'ini trafik kazaları oluşturdu. Öte yandan çalışma koşullarına bağlı kalp krizleri de meydana gelen ölümlerinde bir diğer öne çıkan nedeni oldu.

Raporda, "İş cinayetlerinin bir numaralı nedeni trafik, servis kazaları. Ancak bu ölümler iş cinayeti olarak görülmüyor" deniliyor. Rapora göre, geçen sene en az 55 motokurye hayatını kaybetti. Murat Çakır, motokurye ölümlerinin temelinde iş yetiştirme baskısı olduğunu söylüyor.

2022 yılında hayatını kaybeden göçmen işçiler de raporda yer aldı. Geçen sene ölen işçilerin 90'ını göçmen işçiler oluşturdu. Bu işçilerin 59'u yani üçte ikisi, Suriye ve Afganistan'dan gelmişti. Raporda, "Göçmen işçi ölümlerinin bir kısmında kimlik bilgilerine bile ulaşamıyoruz. Yine birçok göçmen işçinin kayıtsız oldukları için iş cinayetlerinin saklandığını da unutmamak gerekli" deniliyor.

"Yaşlı işçi ölümleri artıyor"

İSİG raporunda yer alan bir başka başlık da yaşlı işçi ölümlerine ait.

"İnşaatlarda, tarımda, sokakta atık toplarken 60'lı ve 70'li yaşlardaki işçiler düşerek, zehirlenerek, trafik kazasında hayatlarını kaybediyor" denilen raporda, geçen sene ölen işçilerin en az 527'sinin 50 yaş ve üzerinde olduğu belirtiliyor. İSİG Meclisi’nden Murat Çakır, ekonomik koşullar nedeniyle emeklilerin ilerleyen yaşlarına rağmen çalışmak zorunda kaldığını dile getiriyor.:

"EYT tartışmalarının olduğu günümüzde yüzlerce yaşlı 60-70'li yaşlarda sokakta hurda toplarken, inşaatta çalışırken hayatını kaybediyor. Neden? Sigortaları tam yatırılmadığı için. Neden? Emekli maaşları yetmediği için."