Küresel ticaretin koronavirüs salgını nedeni ile adeta felç olması, pek çok ülke gibi Türkiye’nin ihracatında da sert düşüşlere neden oluyor. Mart ayının ortasından itibaren salgının etkilerini hissetmeye başlayan ihracatçılar, özellikle Nisan ve Mayıs aylarında ihracattaki daralmanın yüzde 80’lere çıkmasından endişeli. DW Türkçe'ye konuşan uzmanlara göre, yakın gelecekte 170 milyar dolarlık dış borç ödemesi bulunan Türkiye’nin ihracat gelirlerini kaybetmesi, ekonomideki kırılganlığı artıracak.

Son 10 yılda ihracatını yaklaşık yüzde 80 artıran Türkiye, 2019 yılını 180 milyar dolar ihracat ile kapatmıştı. Türkiye’nin ihracatında en büyük payı, yüzde 49 ile Avrupa Birliği ülkeleri alıyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, Türkiye’nin ihracatı salgının hızla dünyaya yayıldığı Mart ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17,8 düştü. Mart’ta en büyük ihracat pazarları olan Almanya'ya ihracat ise yüzde 13 düştü. Türkiye’nin diğer büyük ihracat pazarlarından olan ve Avrupa’da salgının en çok can aldığı İtalya’ya ihracat yüzde 39 düşerken Fransa'ya yüzde 32, Irak'a yüzde 40 ihracat düşüşü gözlendi. Salgının ekonomide yarattığı felç hali nedeniyle Nisan ayında ihracattaki genel düşüşün artarak devam etmesi bekleniyor.

"Otomotivde düşüş yüzde 80’i bulacak”

Koronavirüs salgınının ihracatta yarattığı kayıplardan en çok etkilenen sektörlerin başında otomotiv sektörü geliyor. Türkiye’nin en büyük ihracat kalemi olan otomotivde Covid-19 etkisi, kendini hızla gösterdi. Türkiye otomotiv endüstrisinin başlıca pazarı olan Avrupa Birliği ülkelerindeki salgın vakalarının hızla artması nedeniyle Mart ayında Türkiye’nin otomotiv ihracatı yüzde 28,5 düştü ve 2,1 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Otomotiv İhracatçıları Birliği (OİB) Başkanı Baran Çelik, "En önemli pazarımız olan AB’de virüsün yayılması ve bu pazarın kapanması sonucu AB’ye ihracatımız yüzde 32 seviyelerinde azaldı” diyor. Nisan ayında dünyanın en büyük otomotiv merkezleri olan ABD ve AB’de üretim yapılmayacağına işaret eden Baran Çelik, "Mart-Nisan-Mayıs aylarının toplamında dünya otomotiv üretiminde yüzde 80’lik bir kayıp söz konusu olacak. Haziran-Temmuz-Ağustos aylarında ise üretimin yüzde 50-60 seviyelerine ancak ulaşacağını düşünüyoruz. Bu düşüş elbette diğer ülkelerin olduğu gibi Türkiye'nin otomotiv ihracatına da yansıyacaktır” şeklinde konuşuyor. 

Çelik ihracatı ciddi şekilde daralacak

Koronavirüs salgınının küresel ticarette yarattığı olumsuzluklardan en çok etkilenen sektörlerden bir diğeri de çelik sektörü. Son birkaç yıldır ABD’nin uyguladığı gümrük vergileri nedeniyle kan kaybeden Türkiye’nin çelik ihracatı, koronavirüs salgını ile birlikte ağır bir darbe daha almış oldu. Çelik ihracatı, salgının dünyaya yayıldığı Mart ayında, yüzde 25 geriledi. Otomotiv ve beyaz eşya gibi dev sektörlere mal tedarik eden çelik ihracatçıları, önümüzdeki birkaç ay daha ihracattaki düşüşün devam edeceğini belirtiyor. 

“Son 4 haftadır hiç sipariş alamadık”

Çelik İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı Uğur Dalbeler, ikinci çeyrekte salgının ihracat üzerindeki etkilerinin daha derin bir şekilde hissedileceğini söylüyor. Şu anda çelik üretiminde tamamen durmanın söz konusu olduğunu kaydeden Dalbeler, Türkiye çelik sektörünün son 4 haftada hiçbir ihracat siparişi alamadığını belirtiyor. Dalbeler, “Eğer son 4 haftada yaşadığımız durum devam ederse, çelik sektöründe tamamen duruşlar kaçınılmaz olacaktır. Yani ihracatta 2020’nin ilk yarısında beklentilerin ötesinde, daha ciddi şekilde daralma olabilir” diye konuşuyor.   

 "Makine yatırımları 2 yıl boyunca duracak”

Salgın nedeniyle ihracatı olumsuz etkilenen bir diğer sektör de en fazla ihracatı Almanya’ya gerçekleştiren makine sektörü. Almanya’nın Türkiye’den ithalatında da makine sektörü ilk sırada yer alıyor. Mart ayında ihracatı yüzde 10 düşen sektörde, yeni siparişler neredeyse tamamen durmuş halde. Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Kutlu Karavelioğlu, sektörde faaliyet gösteren firmaların yüzde 80’inin Mart ayında sipariş kaybı yaşadığını, yüzde 50'sinin ise hiç sipariş alamadığı bilgisini veriyor. Şu anda makine sektöründe eski siparişler dışında ihracat işlemi olmadığını ifade eden Karavelioğlu, “Makine ihracatı için gerekli olan yeni yatırımların önümüzdeki 2 yıl içinde düzeleceğini öngörmüyoruz” diyor.

“Hazır giyimde küçülme yüzde70-80 olabilir”

Türkiye ihracatının stratejik sektörlerinden biri olan hazır giyimde de alarm zilleri çalıyor. 2020’ye 19 milyar dolar ihracat hedefi ile başladıklarını ve yılın ilk iki ayını yüzde 7 artıda kapattıklarını vurgulayan İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, koronavirüs salgınının Avrupa’da yayılmaya başlaması ile birlikte bütün hesapların alt üst olduğunu söylüyor. Türkiye hazır giyim ihracatının yaklaşık yüzde 70’ini AB ülkelerine ve İngiltere’ye yapıldığını hatırlatan Gültepe, şunları söylüyor:

 “Özellikle İtalya, İspanya, Fransa ve İngiltere’deki bilançosu ağırlaşan salgın nedeniyle Avrupa piyasaları Mart başında neredeyse tamamen kapandı. Üretimi tamamlanmış yüz milyonlarca dolarlık sipariş depolarımızda kaldı. Mart ayı ihracatımız geçen yıla oranla yüzde 27 daraldı. Nisan ve Mayıs aylarında bu daralmanın yüzde 70 - 80’in üzerine çıkmasından endişe duyuyoruz.”

İhracatta kan kaybı ne kadar sürecek?

Peki, Türkiye’nin ihracatında küresel salgın nedeniyle yaşanan kan kaybı ne kadar sürecek?

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İşletme Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı’ya göre ihracattaki kayıplar Haziran ayına kadar artarak devam edecek. Türkiye’nin ihracattaki en büyük partnerleri olan Almanya, İngiltere, İtalya ve ABD’nin salgından ağır etkilenen ülkeler olduğuna işaret eden Prof. Günçavdı, “Bu nedenle ihracatımızda çok ciddi düşüşler olması kaçınılmaz” diyor.

“Dış borç ödemeleri tehlikeye giriyor”

Prof. Günçavdı, ihracattaki düşüşün Türkiye’nin dış borç yükünü de artırabileceği uyarısında da bulunuyor. Önümüzdeki süreçte Türkiye’nin 170 milyar doların üzerinde dış borç ödemesi olduğuna dikkat çeken Günçavdı, şöyle konuşuyor:

"Bu dönemde dış borcu ödemek için en önemli araç ihracattı. Ancak salgın nedeniyle ihracatın ciddi anlamda düşmesi, dış borç ödemelerini de zora sokacak. Bu yüzden dış borç ödemeleri için yakın zamanda yeni tedbirler açıklanması gündeme gelebilir.”

İhracatta ‘salgın’ faturası kabarıyor

Koronavirüs salgınının küresel ticarette yarattığı şok dalgası, Türkiye’nin ihracatına darbe vuruyor. Mart’ta yüzde 17,8 düşen ihracatta, nisan ve mayısta yüzde 80’lere varan kayıplar yaşanabilir.

Aram Ekin Duran

©️ Deutsche Welle Türkçe