Avrupa ülkeleri, klasik sigaraya göre daha az zararlı olduğu teziyle piyasaya sürülen ancak hızla yayılarak hem sağlık hem çevre için tehdit haline gelen elektronik sigaralara savaş açtı. İngiltere'de tek kullanımlık elektronik sigara yasağı 1 Haziran'da yürürlüğe giriyor. AB de yasak için yasal düzenleme üzerinde çalışıyor.

İngiltere hükümeti tek kullanımlık elektronik sigarayı, yeniden doldurulamayan ve şarj edilemeyen cihazlar olarak tanımlıyor. Elektronik sigaranın "yeniden kullanılabilir” kabul edilebilmesi için bu iki şartı da yerine getirmesi gerekiyor. Yani yeniden doldurulabilip şarj edilemeyen ya da şarj edilebilip yeniden doldurulamayan sigaralar yasak kapsamına giriyor.

Haftada beş milyon cihaz çöpe gidiyor

Tek kullanımlık tabir edilen elektronik sigaraların ömrü ortalama 500-700 nefes çekildikten sonra sona eriyor ve cihaz çöpü boyluyor. Ayrıştırılmadan normal çöpe atılan milyonlarca elektronik sigara önemli bir çevre sorunu haline geldi. İngiliz hükümeti verilerine göre ülkede her hafta beş milyon elektronik sigara ya sokağa ya da yanlış çöpe atılıyor. Elektrikli aletlerin çöp kamyonlarında ezilmesi ya da yere düşmesi yangın tehlikesini de beraberinde getiriyor, dönüşüm tesisleri ve çöp kamyonlarında çıkan yangınların sayısı artıyor.

İçinde genelde nikotin içeren bir sıvı bulunan elektronik sigaralar, renkli ambalajları, aromalı tatları ile özellikle gençler arasında hızla yayılıyor. Elektronik sigara endüstrisi de, bu cihazların normal sigaraya göre sağlık riskini önemli ölçüde azalttığını, normal sigara gibi yanmış tütünün değil, sadece buharın içe çekildiğini vurguluyor. Başlangıçta elektronik sigaralar, normal sigarayı bırakmak isteyenlere uzmanlar tarafından da öneriliyordu. Ancak aradan geçen zamanda elektronik sigaraya bakış daha eleştirel hale geldi.

Gerçekten zararsız mı?

Uzmanlar, elektronik sigaraların normal sigaraya göre daha az zararlı görüldüğünü, ancak bu sıvıların içindeki kimyasalların sağlığa etkilerinin henüz yeterince bilinmediği konusunda uyarıyor. Elektronik sigaraların bir başka tehlikesi, çocuk yaşta kullananların sayısının artmasıyla nikotin bağımlılığı yaratma riski. Uzmanlar gençlerin elektronik sigaranın zararsız olduğu yanılgısına kapıldığı konusunda uyarıyor.

Elektronik sigaraya yönelik yasaklar Avrupa'nın diğer ülkelerinde de gündemde. Fransa ve Belçika gibi AB ülkeleri satış yasaklarını yürürlüğe sokmuştu. AB'de de pilli tek kullanımlık cihazların yasaklanması için yasal düzenleme üzerinde çalışılıyor. 2027 yılı Şubat ayında yürürlüğe girmesi hedeflenen düzenlemeyle pili kolayca ayrılamayan cihazların satışı yasaklanacak.

Tek kullanımlık cihazlara rağbet azalıyor

Almanya'da elektronik sigara üreticilerinin çatı kuruluşu BfTG'nin verilerine göre 2022 yılı itibarıyla tek kullanımlık elektronik sigaraların piyasadaki payı yüzde 40 civarındaydı. Ancak bu oran yüzde 10'lara geriledi. Bu düşüşte tüketiciler arasında artan çevre bilinci ile yükselen fiyatların etkili olduğu düşünülüyor. BfTG Başkanı Dustin Dahlmann, çok kullanımlık cihazların tüketiciye daha ucuza geldiğine işaret ediyor.

İngiliz hükümetinin verilerine göre 2023 yılında 11-17 yaş grubunda elektronik sigara tüketenlerin yüzde 54’ü tek kullanımlık cihazları kullanıyordu. Son anketler bu oranın belirgin ölçüde düştüğünü ortaya koyuyor.

Hedef sigara içmeyen nesiller yaratmak

Tek kullanımlık elektronik sigaralara geitirilen yasak, İngiliz hükümetinin sigara ve tütün ürünleri tüketimine yönelik daha geniş kapsamlı stratejisinin bir parçası. Hükümetin hedefi, "sigara içmeyen ilk nesli” yaratmak.

Hükümetin Kasım ayında sunduğu ve 1 Ocak 2027'de yürürlüğe girmesi hedeflenen "Tütün ve Elektronik Sigara Kanunu”, sigara tüketimine karşı sert önlemler içeriyor. Kanun, 1 Ocak 2009 tarihinden sonra doğanlara, yani kanunun yürürlüğe girdiği tarihte 18 yaşını doldurmuş olanlara tütün ürünleri satışını yasaklıyor. Yasak yaşının ilerleyen yıllarda aşamalı olarak yükseltileceğini belirten hükümet, bugün itibarıyla yasal olarak tütün ürünleri tüketebilen kimsenin mağdur duruma düşürülmeyeceği vurgusu yapıyor. Yani hedef kitle, 2009'dan itibaren doğanlar.

Kanunla elektronik sigaralara da, 18 yaşın altındakilere satışın ve otomatlardan satışın yasaklanması gibi ek kısıtlamalar getiriliyor.

DW,dpa/BK,BÖ

DW Türkçe'ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?