ABD'nin İsrail-İran ihtilafına müdahil olma ihtimaliyle tırmanan tansiyon, dikkatlerin Hürmüz Boğazı'na çevrilmesine yol açtı.

Umman Körfezi ile Basra Körfezi'ni birbirine bağlayan Hürmüz Boğazı, küresel petrol ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) taşımacılığı açısında stratejik öneme sahip.

ABD'nin Enerji Bilgi İdaresi (EIA) bu boğazı "dünyanın en önemli petrol geçiş güzergahı" olarak tanımlıyor.

Hürmüz Boğazı neden önemli?

Kuzey kıyısında İran'ın, güney kıyısında ise Umman'ın bulunduğu Hürmüz Boğazı, en dar noktasında 33 kilometre genişliğinde. İki yöne her biri üç kilometre olan denizcilik şeritleri bulunuyor.

Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Kuveyt gibi OPEC ülkeleri tarafından Basra Körfezi'ndeki petrol sahalarından çıkarılan büyük miktardaki ham petrol işte bu boğazdan geçiyor.

Enerji ve navlun piyasası danışmanı Vortexa'nın verilerine göre, günde yaklaşık 20 milyon varil ham petrol, kondensat ve yakıt bu su yolu üzerinden tankerlerle dünyanın farklı bölgelerine taşınıyor.

Dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğal gaz üreticilerinden Katar da LNG ihracatını büyük ölçüde bu boğazdan gerçekleştiriyor.

İran Hürmüz Boğazı'nı kapatır mı?

İran geçmişte Batı ile yaşadığı gerilimler esnasında da Hürmüz Boğazı'nı gemi geçişlerine kapatmakla tehdit etmişti.

Tahran'ın, İsrail'in hava saldırılarıyla tırmanan gerilimle birlikte bunu yeniden gündemine aldığı belirtiliyor.

İran rejiminin, özellikle ABD'nin İsrail'e destek için ihtilafa müdahil olması ve İran'ın nükleer tesislerini hedef alması durumunda hangi adımlarla karşılık verileceğine dair yaptığı planlamalarında, bu adımı da değerlendirdiği bildiriliyor.

Hatta İran'ın eski Ekonomi Bakanı İhsan Handuzi bugün sosyal medya hesabındaki paylaşımla dikkat çekici bir çıkış yaparak, tankerlerin ve LNG kargolarının Hürmüz Boğazı'ndan sadece İran'ın izniyle geçmesi ve bu politikanın yüz gün boyunca uygulanması gerektiğini söyledi.

Handuzi, "Bu politika zamanında uygulanırsa belirleyici olur. Uygulanmasındaki herhangi bir gecikme savaşın uzaması anlamına gelir" dedi.

ABD, Hürmüz Boğaz'ndan geçişlerin sekteye uğraması halinde müdahale edebilir. Zaten halihazırda bölgedeki ticari gemileri korumakla görevli Bahreyn'de konuşlanmış 5. Filosu bulunuyor.

Bu arada Amerikan basınında yer alan haberlerde, İran'ın nükleer tesislerini hedef almayı değerlendiren Washington'da, Amerikan yönetiminin İran'ın nükleer tesislerine yönelik olası bir saldırısı halinde İran'ın da Hürmüz Boğazı'nı mayınlamaya başlayacağı değerlendirmesinin yapıldığı belirtiliyor.

Sonuçları ne olur?

İran'ın Hürmüz Boğazı'ndan gemi geçişlerini durduracak ya da sekteye uğratacak muhtemel adımları Ortadoğu'da askeri ihtilafı tırmandırır.

Ayrıca küresel enerji piyasalarında dalgalanmaya, ham petrol fiyatlarının da yükselmesine yol açabilir.

Bu da tüketicilerin benzin ve diğer petrol ürünleri için ödedikleri fiyatlara yansır.

ABD Başkanı Donald Trump'ın Salı günü İran'ın dini lideriAli Hamaney'e "sabrımız tükeniyor" diyerek "Koşulsuz teslim olun" çağrısıyla tansiyon daha da tırmandı ve petrol fiyatları son beş ayın zirvesine ulaştı.

Hürmüz Boğazı halen açık olsa da deniz taşımacılığında navlunda yükseliş olduğu, armatörlerin artık bölgeyi "yarı kapalı" gibi fiyatladığı yönündeki haberler de dikkat çekiyor.

AP haber ajansının bildirdiğine göre armatörler Hürmüz Boğazı'nı kullanma konusunda giderek daha temkinli davranıyor, bazı gemiler güvenlik önlemlerini arttırırken, bazıları da seyirlerini iptal ediyor.

Bölgede ticari gemi navigasyon sistemlerine elektronik müdahalenin de son günlerde arttığı ve bu müdahalelerin de bölgede seyreden gemileri etkilediği bildiriliyor.

Boğaz kapanırsa kimler etkilenir?

İran'ın boğazdan geçişleri engelleyecek olası hamleleri, Tahran'ın son yıllarda ilişkilerini özenle geliştirdiği Suudi Arabistan ve BAE gibi Körfez Arap ülkeleriyle olan bağlarını tehlikeye atabilir.

Körfez ülkeleri şimdiye kadar İsrail'i İran'a yönelik saldırıları nedeniyle eleştirdiler. Ancak petrol ihracatı engellendiği takdirde bu ülkelerin İran'a karşı da tavır almaları mümkün.

Ayrıca uzmanlar, İran'ın petrol ihracatının tamamını deniz yoluyla yaptığını, Hürmüz Boğazı'nı kapatmanın İran'ın tek petrol müşterisi olan Çin ile ilişkisine de zarar verebileceğine dikkat çekiyor.

Tedarik kesintisinden en çok etkilenecek ülkelerin başında ise Çin, Hindistan, Japonya ve Güney Kore geliyor. EIA'nın tahminlerine göre, Hürmüz Boğazı'ndan geçen ham petrol ve diğer yakıt sevkiyatlarının yüzde 82'si Asyalı tüketicilere gidiyor.

Boğaza alternatifler var mı?

Suudi Arabistan ve BAE gibi Körfez ülkeleri son yıllarda boğazı baypass etmek için alternatif rotalar belirlemeye çalıştı.

Her iki ülke de ham petrollerinin bir kısmını diğer rotalar üzerinden taşımalarına olanak sağlayan altyapı kurdu.

Örneğin Suudi Arabistan, günlük beş milyon varil kapasiteli Doğu-Batı Ham Petrol Boru Hattı'nı işletiyor. BAE ise karadaki petrol sahalarını Umman Körfezi'ndeki Fujairah ihracat terminaline bağlayan bir boru hattına sahip.

EIA'nın tahminlerine göre, Hürmüz Boğazı'nda geçişlerde kesinti yaşanması durumunda günde yaklaşık 2 milyon 600 bin varil ham petrol kullanılabilir durumda olacak.

 

DW Türkçe'ye engelsiz nasıl erişebilirim?