Yıllar önce kentlerin dışına kurulan, güvenlik ve ülke savunması açısından hayati önem taşıyan askeri alanların çoğu artık kent sınırları içinde kaldı. Hükümet, 15 Temmuz 2016 sonrası bu alanların şehir dışına alınacağını açıkladı. Ardından tüm dikkatler bu alanlara çevrildi. Özellikle de İstanbul’da.

Şehir Plancıları Odası’nın hesaplarına göre, sadece İstanbul’da 195 adet askeriyeye ait alan bulunuyor. Bu alanların 172'si kent merkezinde, 23'ü orman statüsündeki bölgenin içinde kalıyor. İlçelere göre bu alanların büyüklükleri değişiyor. Örneğin, Başakşehir'deki askeri alan ilçe büyüklüğünün tam yüzde 16 oranında. Esenler de ise bu oran yüzde 50’ye çıkıyor. Çekmeköy’de yüzde sekiz, Beşiktaş’ta ise yüzde 13.

2016 itibariyle İstanbul yüzölçümünün yüzde 3,7’si askeri alandı. 15 Temmuz’un ardından sivil toplum ve meslek örgütleri, yerel idareler bu alanların yeşil alan olarak kalmasını talep etti. Kişi başına düşen yeşil alan miktarı açısından oldukça fakir olan İstanbul’da özellikle bu yerlerin yeşil alan kullanılması sıkça dile getirildi.

Dönemin Başbakan’ı Binali Yıldırım da Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) bu yerlerin piknik alanı olarak kullanılacağını söylemişti. Dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki de şehir merkezinde kalan askeri alanların herkesin kullanacağı yeşil alanlar olacağını açıklamıştı. Özhaseki ayrıca 100 bin metrekarenin üzerinde 375 askeri alan, 10 bin metrekareye kadar da bin 300 askeri alan bulunduğunu belirtmişti.

TOKİ’ye tahsis edildi

Aradan dört yıl geçti. Arazilerin önemli bir kısmından silahlı kuvvetler taşındı. Çok az bir kısmında halen askeriye faaliyetlerine devam ediyor. Boşalan alanların da büyük kısmı atıl durumda. Geri kalanları ise piknik ya da yeşil alan olarak değil Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın (TOKİ) kullanımı için tahsis edildi.

Beşiktaş’taki 2.92 hektarlık Jandarma Dikimevi Müdürlüğü, Zeytinburnu’nda 11.4 hektarlık deniz kıyısındaki askeri alan TOKİ’ye teslim edildi. Bu arazide büyük bir inşaat projesinin inşaatı devam ediyor.

İstanbul’un en kıymetli arazilerinden sayılan Bakırköy Florya’daki 34 dönümlük askeri arazi de TOKİ aracılığıyla imara açılıyor. Bu alanın depremde toplanma alanı kalmak üzere yeşil alan yapılması gerektiğini savunan Bakırköy Belediye Başkanı Bülent Kerimoğlu, yapılan planlara itiraz ettiklerini dile getirdi. Yine Yeşilköy’deki 3.48 hektarlık askeriyeye ait arazi de TOKİ’ye devredildi.

Yapılaşmaya değil yeşil alana ihtiyaç var

Esenler'deki devasa büyüklükteki, 720 hektarlık askeriyeye ait arazi yapılaşmaya açıldı. Alanın yüzde 42'si kentsel dönüşüm kapsamında konut, geri kalan yüzde 58’ine ise park, eğitim, sosyo-kültürel tesis, belediye hizmet alanları, meydan, sağlık tesisi, yol, dini tesis, teknik altyapı alanı yapılacak.

Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Akif Burak Atlar, Esenler’deki alanın yapılaşmaya açılması ile ilgili yaptığı açıklamada İstanbul’un yeni yapılaşacak alanlara değil, kamusal kullanıma elverişli, açık ve yeşil alanlara ihtiyacı olduğunu söyledi.

Çekmeköy'de 2017’de imara açılan 187 bin metrekarelik alan daha önce dava açılıp iptal edilmişti. Geçen yılın sonunda bu kez Çekmeköy’deki askeri arazinin 79 bin metrekaresi konut ve ticaret alanı olarak imara açıldı.

Buradaki arazinin 162 hektarı da Kuzey Marmara Otoyolu için kullanıldı.

Maltepe’deki Kenan Evren Kışlası Marmara Üniversitesi’ne devredildi. Üniversitenin dağınık haldeki kent genelindeki kampüsleri buraya taşındı. Ancak terk edilen bu kampüslerdeki okul binalarının yerine yeni inşaatlar yapıldı. Örneğin Nişantaşı’ndaki İletişim Fakültesi Kampüsü, önce TOKİ’ye ardından Emlak Konut’a geçti. Arazi 455 milyon TL’ye rezidans yapılmak üzere satıldı. Eyüpsultan’daki 12.5 hektarlık askeri kışla da metro inşaatı için kullanıldı.

İlk 2007’de başladı

Askeri alanların yapılaşmaya açılması konusu ilk kez 2007’de gündeme geldi. Maslak’ta Fatih Ormanı sınırları içindeki askeri alana Maslak 1453 projesi uzun süre kamuoyunun gündeminde kalmıştı.

Yine Zeytinburnu'ndaki deniz kıyısında bulunun 11.4 hektarlık eski tank fabrikasının arazisinde de bugün İstanbul’un en büyük inşaat projelerinden birinin yapılımı devam ediyor.

Yüzde 13’ü yapılaşmaya açıldı

Kuzey Ormanları Savunması, dört yıldır konunun takipçisi. Platformun üyesi şehir plancısı Ayşe Yıkıcı, İstanbul’da yer alan askeri alanların 13’nün yapılaşmaya açıldığını söyledi.

"Korktuğumuz başımıza geliyor" diyen Yıkıcı,  askeri alanların zaten 15 Temmuz öncesinde de hükümet eliyle farklı işlevlere dönüştürüldüğünün altını çizdi. Askeri alanların eğitim amaçlı kullanılası nedeniyle yeşil alan yapısını koruduğunu belirten Yıkıcı, orman bütünlüğünün devamı için bu alanların yeşil alan kalması gerektiğini ifade etti.

Yıkıcı sözlerini "Ama askeri alanlar kamusal bir refahlama alanı olarak düşünülmüyor. Bu açıdan iktidara en büyük eleştirimiz bu. Tüm deprem toplanma alanları, parklar yapılaşmaya açılıyor. Bugüne kadar yapılanlar da daha yapılacakların bir göstergesi. Askeri alanlar büyük bir tehditle karşı karşıya. Bu alanları birer birer kaybediyoruz" şeklinde sürdürdü.

CHP'li Bakan: 4 yıldır hiçbir adım atılmadı

TBMM Çevre Komisyon CHP Sözcüsü ve İzmir Milletvekili Murat Bakan da uzun süredir konuyu takip ediyor ve mecliste soru önergeleri veriyor. Bugüne kadar ilgili kişi ve kurumlara dört farklı soru önergesi veren Bakan, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada şunları söyledi: 

"Bu iktidar ülkenin iktisadi kalkınmasını rant ve inşaat sektörü üzerine kurgulamış bir iktidar. Bunu yaparken de deprem toplanma alanları dahil kamuya ait alanlar satılarak ya da imar değişiklikleriyle yüksek yoğunluklu olarak yapılaşmaya açılmıştır."

Askeri arazilerin büyük bir rant alanı haline geldiğini anlatan Bakan, soru önergelerin birine dönemin başbakanı Binali Yıldırım’ın, askeri alanların yerel yönetimlerden de gelecek taleplerin dikkate alınarak oluşturacak bir yöntemle şehir parkı, yeşil alan ve sosyal alt yapı için kullanılacağı cevabını verdiğini hatırlatarak "Ancak aradan geçen neredeyse 4 yıllık zaman zarfında buna yönelik hiçbir adım atılmadı" dedi.

Başka bir soru önergesine de Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın 'İzmir’deki askeri alanların şehir dışına taşınması ve arazilerin başka kurum ve kuruluşlara tahsisine ilişkin çalışma bulunmadığını' cevabını verdiğini hatırlatarak şunları belirtti:

"Saray, bu alanların CHP’li belediyelerin tasarrufuna geçerek, kamusal amaçla kullanılmasını istemiyor. Bunun en güncel ve somut örneği; İzmir’de bulunan, Tunç Soyer’in müze yapmak için ihaleye girerek satın aldığı Tarihi Elektrik Fabrikası! 35 milyon TL bedel karşılığı ihale usulüyle satın alınmasına rağmen teslim etmemek için kırk dereden su getiriyorlar. Aynı şekilde İzmir’de ve tüm Türkiye’de askeri bölgeleri yeni rant alanları olarak kendi kontrollerinde tutmayı tercih ediyorlar."

İstanbul başta olmak üzere Türkiye genelinde şehir merkezlerinde halen ne yapılacağı konusunda karar verilmemiş yüzlerce hektarlık askeri alan bulunuyor. Buraların yeşil alan olarak mı kullanılacağı yoksa yapılaşmaya mı açılacağı bilinmiyor.

Serkan Ocak

©Deutsche Welle Türkçe