Katar'da 20 Kasım'ta başlayacak FIFA Dünya Kupası'nın gerçekte ne kadara mâl olduğunu belirlemek imkansız. Ancak 1930'dan beri düzenlenen dünya kupalarının en pahalısı olduğu kesin. Bazı hesaplamalara göre maliyeti önceki 21 turnuvanın toplamından bile yüksek olabilir.

Çeşitli uzmanlar ve raporlara göre maliyeti 200 milyar doları aşacak ve hatta daha da yüksek olabilir. Bundan önceki en pahalı dünya kupaları, 2014'te Brezilya ve 2018'de Rusya'da düzenlenen turnuvalar olmuştu ki ikisinin de maliyeti 15 milyar dolardan daha azdı.

Sheffield Hallam Üniversitesi'nde spor finansı alanında ders veren Dan Plumley, Katar'ın ev sahibi olarak seçildiği daha 2010 yılındaki erken tahminlerin bile 65 milyar dolar potansiyel maliyete işaret ettiğini söylüyor.

Plumley, DW'ye verdiği demeçte "Bazı yeni araştırmalar potansiyel olarak 200 milyar dolara işaret ediyor. Her ne kadar kesin rakamları henüz bilmesek de bu şimdiye kadarki en yüksek maliyet" dedi.

Maliyeti hesaplamak

ABD merkezli spor finansmanı danışmanlığı şirketi Front Office Sports, maliyeti 220 milyar dolar olarak öngördü. Turnuvayı organize etmekle görevli Katar otoritesinin başkanı Hassan Al Thawadi ise 2010'dan beri yaptıkları altyapı yatırımlarının faturasının 200 milyar doları geçtiğini söyledi.

Katar hükümeti, turnuvayı kazandığından beri paranın çoğunu yeni metro hatları ve yollar, bir uluslararası havalimanı, yaklaşık 100 yeni otel ve eğlence tesisleri gibi futbol dışındaki alanlara harcadığından rakamlar belirsiz.

Bu yatırımların çoğu Körfez devletinin, Katar 2030 Ulusal Vizyonu olarak bilinen daha kapsamlı planının bir parçasıydı.

DW'ye konuşan Liverpool Üniversitesi'nden futbol finansı uzmanı Kieran Maguire, "Dünya Kupası, ülkenin altyapı problemlerini ele almada hükümet için bir hızlandırıcı görevi gördü. Onlara bir odak noktası verdi. Diğer Dünya Kupaları ile kıyaslayınca bu açık ara en pahalısı" ifadelerini kullandı.

Plumley'e göre "yumuşak güç" için yapılan tüm bu yatırım ticari anlamda zarara yol açabilir, ancak enerji zengini Doha bundan pek endişeleniyor gibi görünmüyor.

Katar'ın ana amacının ticari getiri olmadığı görüşündeki Plumley, "Turnuvaya ev sahipliği yapmada temel motivasyon uluslararası ilişkiler. Bir yumuşak güç stratejisi. Açıkça para Katar için bir mesele değil. Ülke elbette Dünya Kupası'na ev sahipliği yapmanın maliyetini karşılayabilir ve bununla bağlantılı zararları karşılamaya da istekli. Birçok açıdan 2022 Dünya Kupası finansal anomali" şeklinde konuştu.

Karanlık bir miras

Katar, tüm diğer Dünya Kupaları gibi "miras" sorunuyla başa çıkmak zorunda. Turnuvanın, dört haftalık savurganlığın ardından toplumun geneli için ardında anlamlı ve faydalı bir ayak izi bırakması beklenir.

Bu çoğu Dünya Kupası organizasyonu için önemli bir zorluk, ancak Katar örneğinde daha ciddi bir endişe kaynağı.

En önde gelen sorun stadyumlar. Sekiz stattan yedisi bu yılki turnuva için sıfırdan inşa edildi. Hükümet statları inşa etmenin 6,5 milyar dolara mâl olduğunu söylüyor. Dünya Kupası sona erdiğinde ise 2,8 milyonluk ülkenin bu kadar büyük statlara ihtiyacı kalmayacak.

Bu son dünya kupaları için de bir problemdi ve Katar döngüyü kırmak istiyor. Stadyumlardan üçü, turnuva sonrasında da futbol maçlarına ev sahipliği yapmaya devam edecek. Fakat kalan beşi ya tamamen sökülecek ya da kapasiteleri azaltılarak farklı etkinlikler için de kullanılabilir duruma getirilecek.

Kieran Maguire, Katar'ın yeni altyapısını Avrupa Ligi ve Şampiyonlar Ligi gibi diğer büyük organizasyonlara ev sahipliği yapmak için de kullanabileceğini söyledi.

Gerçek maliyet: Göçmen işçilerin yaşamları

Son 10 yıldır ülkede sıkı şekilde çalışan göçmen işçilerin kaderi Dünya Kupası'nın maliyetine ilişkin soruları gölgede bırakıyor. Ev sahipliğini kazandığı 2010'dan beri Katar, yabancı işçilere muamelesinden ötürü insan hakları örgütlerinden ciddi eleştiri alıyor.

2016'da Uluslararası Af Örgütü Katar'ı, Khalifa Uluslararası Stadyumunun inşasında köle işgücü kullanmakla suçladı. 2010'dan beri binlerce göçmen işçinin Katar'da öldüğüne dair raporlar var. Guardian gazetesi Şubat 2021 tarihli haberinde, 2010 yılından beri Hindistan, Pakistan, Nepal, Bangladeş ve Sri Lanka'dan gelen 6500 göçmen işçinin Katar'da öldüğünü aktardı. İnsan hakları uzmanları, ölenlerin çoğunun özellikle Dünya Kupası hazırlıkları için ülkede bulunan işçiler olduğunu söylüyor.

Katar son yıllarda işçi hakları konusunda bazı mütevazi iyileştirmeler yaptı ancak Af Örgütü'ne göre büyük problemler çözülmeden duruyor. Geçen ayki raporunda örgüt, "İnsan hakları ihlalleri önemli ölçüde devam ediyor" dedi.

FIFA yine kazandı

FIFA için ne işçi ölümleri ne de turnuvanın maliyetine dair sorular bir sorun teşkil etmiyor.

Dan Plumley, tıpkı 2018'de olduğu gibi turnuvanın yine büyük bir mali kazanç sağlayacağını belirtiyor.

2018'deki gelirlerin FIFA'nın beklentilerin çok üzerinde olduğuna dikkat çeken Plumley, "FIFA için Dünya Kupası, faaliyetlerini bir dört yılda sürdürebilmek için gerekli finansmanı sağlamakla ilgili" diyerek şöyle devam etti:

"Katar'da da FIFA için benzer bir başarı bekleyin. Turnuva ev sahipliği ilgili ülke için büyük bir maliyet olabilir ama bu FIFA'nın yararına çünkü etkinliğin başarısını garantiler. Ve elbette FIFA'nın maliyet konusunda endişelenmesine gerek yok."