Kuzey Irak'taki bağımsızlık referandumunda sandığın kurulduğu noktalardan biri de Kerkük'tü. 2014 yılından bu yana fiilen peşmergenin kontrolünde olan Kerkük, Irak'ın ve bölgenin en önemli kentleri arasında yer alıyor. Bu nedenle, nüfusu 1 milyonu aşan kentte tansiyonun yükselme ihtimali büyük endişe yaratıyor.

Sahada şu an nasıl bir durum var?

Irak ordusu, son yaptığı açıklamada, Kerkük'e yönelik askeri operasyon olmadığını açıkladı. Irak Ordusu'nun Müşterek Komuta Merkezi'nden yapılan duyuruda Kerkük'ün Havice ilçesi yakınlarında IŞİD'den alınan bölgede "arama ve temizlik çalışması" yapıldığı belirtildi. Iraklı Kürt kaynaklar ise, Kerkük'ün batısına ve güneyine Irak askerleri ve İran destekli Şii güçler Haşdi Şabi'nin konuşlandığını duyurmuştu. 

Fransız haber ajansı AFP'ye konuşan peşmerge komutanı Cafer Mustafa, herhangi bir saldırı karşısında Kerkük'ü koruyacaklarını açıkladı. Erbil merkezli haber kanalı Rudaw ise 6 bin kişilik peşmerge gücünün bölgeye gönderildiğini duyurdu. Operasyon iddiasının gündeme gelmesi ile Irak Bölgesel Kürt Yönetimi Başkanı Mesud Barzani'nin danışmanlarından Hemin Hawrami'den de bir açıklama geldi. Hawrami, peşmergeye "ne pahasına olursa olsun" Kerkük'teki konumunu koruma emri verildiğini açıkladı.

Olası bir operasyonun hedefinde ne var?

Irak Ordusu, 25 Eylül'de düzenlenen referanduma günler kala Kerkük'e bağlı Havice'yi IŞİD'den geri almak için askeri harekat başlattığını açıklamıştı. Havice'nin IŞİD'den temizlenmesinin ardından gözler, Kerkük'e çevrildi. Irak Ordusu'ndan ismi açıklanmayan bir general, Cuma günü AFP'ye yaptığı açıklamada Irak güçlerinin 2014'te peşmergenin eline geçen Kerkük'teki askeri konumunu geri kazanmak üzere ilerlediğini söyledi.

Erbil merkezli özerk yönetimin, statüsü tartışmalı ve kendi toprakları dışındaki Kerkük'ü de referanduma dahil etmesi Bağdat ve Türkiye'nin tepkisini çekmişti. 2014'te IŞİD'in bölgeyi ele geçirmek için saldırıya geçmesinin ardından Kerkük'teki Iraklı askerler bölgeyi terk etmişti. Irak Ordusu'nun çekilmesinin ardından kentin güvenliği peşmergeye geçmişti.  Kent o tarihten beri fiilen Kürt güçlerin kontrolünde.

Peki Kerkük neden önemli?

Irak'ın en zengin petrol yataklarından bir kısmı Kerkük'te bulunuyor. Büyük bir ekonomik gücü elinde tutan Kerkük, Irak'taki petrol üretiminin yaklaşık yüzde 40'ını sağlıyor. Günde 600 bin varil petrol üreten K. Irak'ın petrol üretiminin 250 bin varili Kerkük vilayetindeki petrol arazilerinden gidiyor.

2003 yılından bu yana demografik yapısında büyük değişimin yaşandığı ve 14 yıl içerisinde sistematik göç sonucu nüfusunun çoğunluğunu Kürtlerin oluşturmaya başladığı kentte, Türkmenler ve Araplar da yaşıyor. Tüm grupların üzerinde hak talep ettiği Kerkük, farklı etnik yapısı nedeniyle Irak'ta statüsü tartışmalı kentler arasında yer alıyor. Irak'ta ABD işgali sonrası yazılan anayasa, Kerkük'ün statüsüne ilişkin kararın 2007 yılında yapılacak bir referandumla alınmasını öngörüyordu. Ancak bu referandum, 10 yıldır düzenlenmedi. Kerkük vilayet seçimleri de 2005 yılından bu yana yapılmıyor. 41 sandalyeli yerel mecliste şu an 24 koltuk, K. Irak'taki etkili siyasi aktörler olan KDP ve KYB'li üyelerinin elinde bulunuyor. Bu nedenle vilayet meclisi, referanduma katılma ve resmi dairelere IKBY'nin bayrağının asılması gibi merkezi yönetimin tepkisini çeken kararları kolaylıkla çıkarabilmişti. Özetle, bir çok grubu bünyesinde barındıran Kerkük'te yaşanacak bir çatışmanın, Irak ve bölge için ciddi sonuçları olmasından endişe ediliyor. IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani bu endişeyi dile getirirken "savaş" uyarısı yaptı. "Erbil ve Bağdat arasında bir savaş, IŞİD'in tekrar güç kazanmasını sağlar" diyen Barzani, olası bir savaşın hem Irak hem de tüm bölge için direk ve ağır sonuçları olacağını söyledi. 

Türkiye'nin Kerkük konusunda duruşu nasıl?

Kerkük, kentte yaşayan Türkmen nüfus nedeniyle Türkiye'nin bölgede yakından izlediği kentler arasında yer alıyor. Türkiye, Kürtlerin Kerkük üzerinde hak talep etmesine net bir dille karşı çıkıyor. Cumhurbaşkan Recep Tayyip Erdoğan, bağımsızlık referandumu sonrası yaptığı açıklamada, "İyi biliyoruz ki Kürtlerin orada hiç bir hukuku yok. Onlar aslında şu anda orada işgalci konumundalar. Atılması gereken adımlar neyse atılacak. Kerkük için de atacağız, Musul için de atacağız. Biz oralarda yaşayanların, oraların gerçek sahiplerinin yanında olacağız" demişti.

Kerkük'teki resmi kurumlara, IKBY bayrağının asılması da Türkiye'nin sert tepkisini toplamıştı. Erdoğan bu hamleyi "Kerkük Kürtlerindir safsatasına Türkiye olarak biz asla uymuyoruz. Böyle bir iddianın içine girmeyin onun bedeli de ağır olur" sözleriyle eleştirmişti. 

Türkiye'nin Kerkük'teki gelişmeleri yakından izlemesinin bir diğer nedeni ise PKK'nın Kerkük'teki varlığı. PKK'nın Kerkük'teki bürolarında ve çeşitli tesislerinde 400 civarında PKK'lı olduğu belirtiliyor. Kerkük genelindeki PKK'lıların sayısının son dönemde artarak, 700'e ulaştığı aktarılıyor.   

© Deutsche Welle Türkçe

Özge Artunç