TBMM Göç ve Uyum Alt Komisyonu’nun hazırladığı taslak raporda göçmen kaçakçılığı ile ilgili çarpıcı tespitlere yer verildi. Raporda cezaların caydırıcı olmadığı ve kaçakçıların defalarca aynı suçu işlediğine dikkat çekildi. Raporda bu tespite ilişkin bir örneğe de yer verildi. Van’da 2019 yılında 17 düzensiz göçmenin yaşamını yitirdiği kazada hayatını kaybeden organizatörün daha önce altı kez hakkında işlem yapıldığı ancak cezaevine girmediği vurgulandı. Bu arada rapora muhalefet şerhi koyan CHP’li milletvekilleri, komisyonun AKP’li Başkanı Atay Uslu’nun, raporda iktidar propagandası yaptığını öne sürdü.

Ücret bin ile bin 500 dolar arasında

AKP Antalya Milletvekili Atay Uslu; CHP İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal, CHP Ankara Milletvekili Servet Ünsal ve MHP  Eskişehir Milletvekili Metin Nurullah Sazak'tan oluşan TBMM Göç ve Uyum Alt Komisyonu Başkanı, geçtiğimiz yıl Kasım ayında Van’da gerçekleştirdikleri denetim faaliyetinin taslak raporunu hazırladı. Komisyon başkanlığınca hazırlanan taslak rapor TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’na sunuldu. DW Türkçe’nin edindiği raporda göçmen kaçakçılığına ilişkin tespitlere yer verildi. Rapora göre 2021 yılı boyunca Van’da 13 bin 772 düzensiz göçmen tespit edilirken bu göçmenlerin yüzde 81’ini Afganistan’dan gelenler oluşturdu. Yapılan incelemelerde Afganların yaklaşık bir ay önce yola çıktığı, benzer güzergahları kullanarak Türkiye’ye geldiği ve 13 ila 40 gün süren yolculuktan sonra Türkiye’ye vardıkları anlaşıldı. Türkiye’ye İran üzerinden gelen düzensiz göçmenlerin bu ülkede kaçakçılar ile kişi başı bin ile bin 500 dolar arasında değişen ücretlerle anlaştıkları tespit edildi.

Sebepleri maddeler halinde sıralandı

Raporda göçmen kaçakçılığının artışına yönelik sebepler ise şöyle sıralandı: "İran devletinin göçmenlerin ülkemize girişlerini engellemede esnek davranması, organizatörlerin özellikle Facebook ve Instagram gibi sosyal sitelerden, ciddi algı operasyonları ile Afganistan ve Pakistan gibi ülkelerde kolaylıkla ikna edebildikleri potansiyel göçmenlerin çok fazla olması. Göçmen kaçakçılığı suçunun katalog suçlar arasına alınarak cezasının artırılmasına rağmen, halen organizatörlere uygulanan cezaların caydırıcılığının düşük olduğu kanaati. İran İslam Cumhuriyetinin artan ekonomik sıkıntılara bağlı olarak, Afganistan uyruklu yabancıları Türkiye’ye göçe yönlendirmesi."

Cezaevine girmedi, 17 kişinin ölümüne sebep oldu

Raporda yetersiz kaldığı vurgulanan cezalarla ilgili önemli bir tespite de yer verildi. Suça karışan kişilerin tutuklanmayacakları ve ceza almayacakları yönünde düşünceye sahip oldukları ifade edilerek, savcılık aşamasında tutuklanan kişilerin dava sonuçlanıncaya kadar adli kontrol şartı ile serbest bırakıldığı ifade edildi. Bu kişilerin davaların uzun sürmesi nedeniyle kaçakçılığa devam ettikleri kaydedilirken, 2019 yılında yaşanan bir trafik kazasında yaşamını yitiren bir organizatör de örnek olarak gösterildi. Van’ın Özalp ilçesinde 13 kişinin sığabileceği bir araca 67 kişinin bindirildiği ve yaşanan trafik kazası sonrasında 17 kişinin yaşamını yitirdiği hatırlatıldı. Kazada yaşamını yitirenler arasında organizatörün de bulunduğu ve bu kişinin daha önce hakkında defalarca göçmen kaçakçılığından işlem yapılmış olmasına rağmen tutuklanmadığı ve aynı faaliyetlere devam ettiği vurgulandı.

"Seküler yaşam tarzı süren aileler"

Raporda, son günlerde kamuoyunda tartışılan ve sadece erkek düzensiz göçmenlerin Türkiye’ye giriş yaptığı eleştirilerine de yanıt verilerek şu ifadeye yer verildi: "Şu an Afanistan’dan ülkemize gelen düzensiz göçmenlerin çoğunluğu, Afganistan’da seküler yaşam tarzı süren, sosyal statüsü yüksek ailelerdendir. Bu açıdan, yaratılmaya çalışan, gelenlerin çoğunun genç yaştaki Afgan erkekler olduğu algısı gerçeği yansıtmamaktadır."

CHP’li vekillerden muhalefet şerhi

Komisyon üyesi CHP’li milletvekilleri ise rapordaki bazı ifadelere tepki göstererek, komisyona muhalefet şerhi sundu. CHP’li Servet Ünsal ve Mahmut Tanal tarafından hazırlanan muhalefet şerhinde raporun giriş kısmında yer alan "Türkiye’nin hem düzenli hem de düzensiz göç akınları konusunda, hâlihazırda diğer ülkelere örnek teşkil ettiği" ifadesi için "Komik kaçmaktadır" denildi. CHP’li üyeler, komisyon başkanının iktidarı aklayarak muhalefeti eleştirmeyi amaçladığını belirterek, "Söz konusu rapordaki söylem ve ifadeler, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun, Göç ve Uyum Alt Komisyonu’nun CHP’li üyelerinin onayladığı, kabullendiği, rıza gösterdiği, hoş gördüğü, karşı çıkmayacağı söylem ve ifadeler değildir" ifadesini kullandı.

Taslak raporla ilgili DW Türkçe'nin sorularını yanıtlayan CHP Ankara Milletvekili Servet Ünsal, göçmen kaçakçılarının Facebook, Instagram ve TikTok gibi sosyal medya platformlarından ciddi şekilde reklam yaptığını ve bu reklamların engellenemediğini savundu. Diğer yandan düzensiz göçmenlerin yaklaşık 3 bin kilometre yol kat ederek üç, dört ülke geçtiğini ve sınırda durdurulamadığını kaydeden Ünsal, sınırda yasa dışı geçişleri engellemek amacıyla inşaatı sürdürülen duvar yapımına dikkat çekti. Ünsal, İran sınırının 295 kilometre uzunluğunda olduğunu ancak duvar inşaatında şimdiye kadar 80 kilometre ilerlenebildiğini kaydetti.

"Parti propaganda metinleriyle ders vermeye kalkışmayın"

CHP'li üyeler, rapordaki "‘sığınmacıları geri yollayacağız’ ifadesi farklıdır, ‘düzensiz göçmenler sınır dışı edilecek’ ifadesi çok farklıdır. Birincisi insan hakları ihlali iken, ikincisi hukuka uygun egemen devlet tavrıdır" ifadelerini de eleştirdi. İktidarın İhvancı bakış açısıyla Suriyeli sığınmacı meselesine yaklaştığını savunan CHP’li üyeler, "Güvencesiz olarak 3 kuruşa köle gibi çalıştırılmasına göz yuman, birkaç oy uğruna Suriyelileri kullanan AKP’nin temsilcilerinin, "rapor" aldı altındaki parti propaganda metinleriyle muhalefete insan hakları dersleri vermeye kalkışması, samimi bulunmamaktadır" ifadesine de muhalefet şerhinde yer verdi.