Orman yangınları nasıl önlenebilir?
16 Temmuz 2025
Türkiye, Yunanistan, Almanya'nın doğu kesimleri, Kanada ve Fransa… Orman yangınları her yıl olduğu gibi bu yıl da dünyanın pek çok yerini etkiliyor. Avrupa Birliği (AB) meteoroloji servisi Copernicus'un yangın haritasına göre, Avrupa'nın güneyi şu anda en büyük risk altındaki bölgelerden.
Yangınların çoğu insan kaynaklı. İster tarlaya yer açmak için bilinçli çıkarılsın, ister izmarit veya cam şişelerle kaza sonucu olsun. Bazı yangınlarınsa kundaklama sonucu çıktığının anlaşılması, sadece ormanları değil, vicdanları da yakıyor. Ancak yangınları büyüten en büyük faktör iklim krizi.
DW'ye konuşan Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) uzmanı Albert Wodtke, "İklim krizinin etkisiyle hava daha sıcak ve kuru hale geliyor. Bu da yangın riskini artırıyor" diyor.
2001-2024 yılları arasında dünyada yaklaşık 152 milyon hektar orman, yangınlarda yok oldu.Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Programı'na göre, aşırı yangınlar 2030'a kadar yüzde 14, 2050'ye kadar yüzde 30 ve yüzyıl sonuna kadar yüzde 50 artacak.
Yangınlar, artık nemli bölgeleri de etkiliyor. Amazonlar ya da Endonezya ormanları buna örnek. Wodtke, "Yangınları kısa vadede engelleyemeyiz ama kendimizi uyarlayabiliriz" diyor.
Doğal ormanlar doğal koruma sağlıyor
Almanya Doğayı Koruma Birliği'nden (NABU) Sven Selbert'e göre, yangınlara karşı en iyi korunma yolu doğal ormanlar. Orman tipi bölgelere göre değişse de Orta Avrupa'da örneğin yapraklı ormanlar daha serin ve nemli olduğu için daha güvenli.
Buna karşın iğne yapraklı ağaçlar, özellikle de sık dikilmiş çam ormanları, içerdikleri ağaç reçinesi ve alt tabakadaki kuru otlarla yangınların yayılmasına neden olabiliyor. Akdeniz bölgesinde hızlı büyüyen okaliptüs ağaçları da benzer riskler taşıyor.
"Yangının besinini azaltılmalı"
Doğal ormanlara dönüş yavaş olduğu için, yangınların yayılmasını önlemek için acil önlemler şart. DW'ye konuşan Avrupa Orman Enstitüsü'nden Lindon Pronto'ya göre, yerdeki kuru ot, dal ve yaprakları temizlemek gerekiyor. Bu, ot temizliği, hayvan otlatması ya da kış sonu kontrollü çıkarılan önleyici yangınlarla sağlanabilir.
NABU uzmanı Selbert ise yer seviyesindeki yangınlar, taç yangınına dönüşmedikçe orman ekosistemine zarar vermeyeceğini söylüyor. Ancak taç yangını çıktığında kontrol altına almak zor. Bu nedenle, tek tür ağaç dikimlerinin seyreltilmesi ve ağaçların alt dallarının budanması öneriliyor.
Yangın şeritleriyle yayılma durdurulabilir
Bilhassa Akdeniz gibi yoğun ağaçlı alanlarda, "yangın şeritleri" etkili bir çözüm olabilir. Bu şeritlerde, geniş alanlar bitki örtüsünden tamamen arındırılıyor. Yangın, bu şeritlerde ilerleyemiyor ya da karşı ateşle durdurulabiliyor. Bu alanlara su verilerek yangının geçişinin daha da zorlaştırılması mümkün.
Yollar ya da nehirler de bu amaçla kullanılabilir. Ancak kenarındaki ot, çalı ve çöplerin temizlenmesi şart. Yeni yangın şeritleri ise itfaiyenin erişebileceği noktalarda olmalı.
Yerleşim yerleri nasıl korunabilir?
Ormanlık alanlara yakın yerleşim birimleri için yeşil yangın bariyerleri dikilebilir. Orta Avrupa'da bunun için yerli yapraklı ağaçlar tercih ediliyor. Yangına hassas bitkilerin yerleşim alanlarından uzak tutulması önemli. Örneğin ABD'deki yangınlarda yayılmanın bir nedeni, hızlı büyüyen ve çabuk tutuşan yabancı bir ot türü olan Cheatgrass.
Erken uyarı sistemi ve müdahale hazırlığı şart
Orman yangını başladığında müdahale süresi hayati. Bunun için bazı Alman eyaletlerinde gözetleme kameraları kullanılıyor. Bu kameralar fotoğraf çekip analiz merkezine iletiyor. Yangın teyit edilirse, hemen itfaiyeye haber veriliyor.
Ayrıca bölgede su erişimi sağlanmalı. Yangın uçakları ve helikopterlerin de riskli alanlarda hazır bulundurulması gerekiyor.
Sonuç: İklim krizinin etkileriyle yangınlar artacak. Ancak doğru hazırlık, iyi bir orman yönetimi ve etkin müdahale, etkileri azaltabilir.