Suriye'de evlerine dönenler yıkıntılarda yaşıyor
29 Mayıs 2025
Suriye'de Beşar Esad rejiminin çökmesi, evlerine dönmek isteyen birçok Suriyeli için cesaret verici bir işaret oldu.
Ülkenin kuzeyinde, Türkiye sınırı yakınlarındaki mülteci kamplarında zorlu koşullar altında yaşamlarını sürdüren binlerce Suriyeli aile, yazın sıcaktan, kışın ise soğuktan korumayan yırtık çadırlarda yaşıyordu.
Beşar Esad'ın devrilmesi sonrasında yakın zamana kadar "isyancı bölgeleri" olarak adlandırılan yerlerden köylerine ve evlerine dönebileceklerini umdular. Ancak memleketlerindeki evler de altyapı gibi büyük ölçüde tahrip olmuş durumda.
Bu durum, evlerine dönenleri birçok zorlukla karşı karşıya bırakıyor. Yıllarca çatışmalardan kaçtıktan sonra, maddi kaynaklar da tükendiği için ekonomik sorunlarla mücadele etmek zorundalar.
"Burada her şey harap vaziyette"
36 yaşındaki Nedime el Bereket, DW'ye verdiği röportajda "Evlerimizi kaybettik ama yaşama isteğimizi ve hayatta kalma yetimizi kaybetmedik" diyor. Bereket, Suriye'nin güneyindeki köyüne geri dönmüş. Şimdi, yıkılmış evinin enkazı üzerine kurduğu bir çadırda yaşıyor.
Bereket, köyüne bakarken gözyaşlarını tutamıyor: "Burada her şey harap vaziyette. Malımız mülkümüz, evlerimiz ve anılarımız yok oldu. Döndüğümüzde evimizin yerle bir olduğunu gördük. Yeniden inşa edecek paramız yok. Bunun için yaklaşık 5 bin dolar gerekiyor. Eşim dört yıl önce bir hava saldırısında öldü."
Bereket'in yaşadığı mahalledeki bazı ev ve dükkânlar yanmış, bazıları ise yıkılmış ve Esad rejimine bağlı milisler tarafından yağmalanmış. Ayrıca temel hizmetler de eksik. Bereket, normal bir yaşama dönebilmek için önce pek çok şeyin yeniden inşa edilmesi gerektiğini söylüyor. Örneğin elektrik ve su şebekeleri, okullar ve fırınlar.
Ancak şu an her şey eksik. Ne hijyenik tesisler ne de istikrarlı bir elektrik ya da sağlık hizmeti var. Çadırda mahremiyet de yok. Ayrıca yangın tehlikesi de ayrı bir sorun.
Yeniden inşa süreci uzun sürecek
Raid el Hasan yorgun. 39 yaşındaki adam, yıkılmış evini yavaş yavaş yeniden inşa etmeye çalışıyor. Türkiye sınırına yakın Harbanuş kampından, ailesiyle birlikte memleketi İdlib'in güneyindeki Maar Dibsa'ya geri dönmüş.
Hasan, kendi imkânlarıyla yıkıntıları topluyor ve çökmüş duvarların taşlarını yeniden birleştiriyor. Hatta çöken tavandaki demirleri bile tekrar kullanıyor. Malzemelerin ideal olmadığını kabul ediyor: "Ama başka seçeneğimiz yok. Yeniden inşa süreci çok uzun sürecek. Hızlı çözümlere ihtiyacımız var."
Yıkılmış hastaneler ve okullar
Muhammed el Raslan da evine geri dönenlerden. Ancak inşaat malzemelerinin yüksek fiyatları, evini onarmasına engel olmuş. 45 yaşındaki Raslan, evini sadece geçici olarak yaşanabilir hâle getirmiş: "Eşim ve dört çocuğumla birlikte Hama yakınlarındaki Kafr Nabuda'ya döndüğümde, evimden sadece çatısız, harap duvarlar kalmıştı." DW'ye konuşan Raslan, önce bir naylon branda ile evi örttüğünü, pencere ve boşlukları çimento bloklarıyla kapattığını anlatıyor.
"Biz Suriyeliler, en zor koşullara uyum sağlamaya alışığız" diyen Raslan, evinin kötü durumuna rağmen kamp hayatından daha iyi olduğunu söylüyor: "Kamplarda hijyen yok, hastalıklar yaygın."
Raslan, dönenlerin birçok zorlukla karşılaştığını anlatıyor. Su fiyatlarının yüksekliği ve özellikle sağlık sektöründe temel hizmetlerin eksikliği bunlardan sadece bazıları. Tüm hastane ve sağlık tesislerinin ya bombalandığını ya da yağmalandığını belirten Raslan, en kötüsünün de okulların harap olması ve eğitim verememesi olduğunu söylüyor.
"Kendi başımıza başaramayız"
Suriye'nin kuzeybatısındaki Maarat el Numan belediyesinin sözcüsü Bilal Mahzum, İdlib'in güneyindeki çoğu köy ve kasabanın yıkılmış olduğunu ve yeniden inşa edilmesi gerektiğini dile getiriyor. Yine de eski sakinlerin yüzde 15 ila 20'si evlerine dönmüş. Mahzum, temel hizmetlerin yeniden sağlanması hâlinde, daha fazla kişinin de dönmeyi düşüneceğini belirtiyor.
Mahzum'un aktardığına göre, şu anda dönenlerin sayısı belirlenmeye çalışılıyor. Dönenlere küçük yardım paketleri ve ücretsiz ekmek dağıtıldığını ifade eden Mahzum, ayrıca bir vakıf aracılığıyla 200'den fazla hasarlı evin onarılmasının planlandığını anlatıyor. Bölgede en acil ihtiyaç, tamamen yıkılmış konutların yeniden inşa edilmesi ve devlet kurumlarının tekrar işler hâle getirilmesi. Mahzum, yakında yolların asfaltlanacağını, sokak lambalarının tamir edileceğini ve kaldırımların düzeltileceğini vaat ediyor.
Ancak şu an birçok aile, evlerinin enkazı üzerinde çadır kurmuş durumda. Mahzum, bunun uzun vadeli bir çözüm olamayacağını vurguluyor: "Yeniden inşa sürecine olabildiğince fazla kurumun katılmasını umuyoruz. Bunu tek başımıza başaramayız."