Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin TürkAkım doğalgaz boru hattı projesinin denizden geçen kısmının tamamlanması nedeniyle yapılacak tören için 19 Kasım’da İstanbul’a geliyor. Rusya halen Türkiye'nin en büyük doğalgaz tedarikçisi konumunda bulunuyor. Enerji Piyasası Denetleme Kurulu (EPDK) yıllık raporuna göre Türkiye 2017‘de doğalgaz ithalatının yüzde 51,93‘ünü Rusya'dan yaptı.

Eski Enerji Bakanı Berat Albayrak’ın 2016'da yaptığı bir açıklamada "Proje bizim için win-win oldu... Aynı zamanda arz çeşitliliği açısından da önemli" şeklinde tanımladığı TürkAkım, uzmanlara göre ise bazı riskler içeriyor.

Enerji güvenliğini sağlayacak mı?

Yeni çıkan "Doğal Gazın Yeni Jeopolitiği” isimli kitabın yazarı Dr. Agnia Grigas, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada Türkiye’nin halen Rusya’ya doğalgaz ithalatı için bağımlı durumda olduğunu hatırlatarak Türk tarafının projenin arz çeşitliliği ve güvenliğine katkı sağlayacağı değerlendirmesi ile ilgili "Gerçeklerden bu kadar da uzak olunamazdı. TürkAkım Türkiye’nin Rusya’ya enerji bağımlılığını daha da akut hale getirecek” dedi.

Aynı zamanda Washington merkezli düşünce kuruluşu Atlantik Konseyi'nin kıdemli uzmanlarından olan Dr. Grigas şöyle devam etti: "Türkiye daha fazla gaz alacak, ancak Rusya gibi tek (ve potansiyel olarak düşmanca) bir tedarikçiye aşırı bağımlılığı göz önüne alındığında, enerji güvenliğini tehlikeye atmış olacak.”

İki ülke arasındaki ilişkiler son yıllarda dalgalı bir seyir izliyor. 2015 yılında Türkiye'nin Rus savaşı uçağını düşürmesi üzerine Moskova-Ankara ilişkileri krize girmiş, Kremlin, Türkiye ile TürkAkım projesi de dahil olmak üzere birçok alanda işbirliğini askıya almıştı. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Putin'e hitaben kaleme aldığı mektup sonrası ise ilişkiler normal seyrine dönmeye başlamış ve iki ülke yeniden yakınlaşmıştı.

Siyasi risk faktörü

TürkAkım boru hattı projesi Karadeniz’in altından döşenen her biri 15,75 milyar metreküp kapasiteli 930 kilometre uzunluğunda iki boru hattından oluşuyor. Bir hattın Türkiye’ye diğer hattın ise Avrupa’ya gaz taşıması öngörülüyor.

Rus enerji devi Gazprom'un  7 milyar euroya mal olmasını öngördüğü proje ile ilgili olarak Oxford Enerji Çalışmaları Enstitüsü'nden kıdemli uzman Dr. Katja Yafimava'ya göre ise siyasi risk bulunmuyor.

Dr. Yafimava “Gazprom, sözleşmeleri kapsamında faturalarını ödeyen müşterilerinin hiçbir zaman gazını kesmediği için bunun olasılığı sıfır. Ayrıca zaten Rusya ile Türkiye arasında bir Rus savaş uçağının düşürülmesi ilgili ciddi bir kriz yaşanmış ve bu durum Türkiye'ye yönelik Rus doğalgaz arzında herhangi bir soruna yol açmamıştı” diyor.

Rus gazının Avrupa'ya ulaştırılmasında yeni bir rota olarak düşünülen TürkAkım projesinin 2019 yılında tamamlanması hedefleniyor. Türkiye Rusya'nın Almanya'dan sonra en büyük doğal gaz ithalatçısı konumunda.

Proje ne kazandıracak?

Dr. Yafimava gazın transit ülkeler vasıtasıyla değil doğrudan Türkiye'ye geleceğini ve TürkAkım’ın Türkiye’ye üçüncü ülkelere bağımlı olmadan Rusya’dan “güvenilir direkt gaz arzını” kazandıracağını söylüyor. 

TürkAkım projesinin amacının Ukrayna üzerinden Türkiye ve Avrupa’ya gelen gaz akışının yönünü değiştirmek olduğunu söyleyen Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Bruegel’den enerji analisti Simone Tagliapietra'ye göre projenin amacı Türkiye'ye fazladan doğalgaz arzı sağlamak değil.

Aynı zamanda İtalya merkezli düşünce kuruluşu Fondazione Eni Enrico Mattei (FEEM)'de de enerji analisti olan Tagliapietra "Türkiye fazladan Rus gazı almayacağı gibi daha iyi şartlarda da almayacak. Bu proje Türkiye hakkında olmaktan daha çok aslında Rusya hakkında” dedi.

Tagliapietra TürkAkım Avrupa’ya gaz taşıma aşamasına gelirse Türkiye’nin belki bir transit ülke konumuna kavuşabileceğini söyledi ve şöyle devam etti: "Ancak bir tür teorik bir jeopolitik konum dışında bunun Türkiye'ye pratikte kazandıracağı herhangi önemli bir avantaj bulunmuyor.”

Türkiye ekonomisi büyükçe artan enerji talebi ve dolayısıyla Türkiye'nin enerjide dışa bağımlılığı da yıllar içinde artış gösteriyor. Ancak Türkiye toplam enerji ihtiyacının neredeyse tamamını ithal ediyor. 

Geçtiğimiz on yıl içinde Türkiye’nin Rus gazına bağımlılığının Türkiye ekonomisi büyüdükçe arttığını söyleyen Dr. Grigas, enerjinin tek kaynak yerine daha fazla kaynaktan alınması gerektiği görüşünde.

Dr. Grigas, “Kuzey Amerika’da yıldızı parlayan kaya gazı ve LNG piyasalarının büyümesi ve küreselleşmesi nedeniyle Türkiye’nin Rus gazına birçok alternatifi var. Ayrıca Türkiye komşu ülkelerden ve Azerbaycan ve İran gibi mevcut tedarikçilerden ithalatını da arttırabilir” şeklinde konuştu.

Doğalgaz fiyat indirimi olacak mı?

Türkiye Mayıs ayında Gazprom'dan 2015 ve 2016 yıllarını kapsayan 1 milyar dolarlık bir indirim aldığını açıklamıştı. Ancak Türk lirasındaki değer kaybı nedeniyle enerji maliyetlerindeki artışlara bağlı olarak doğalgaz fiyatları Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında artış göstermişti.

Gazprom’un doğalgaz fiyatlarını indirme olasılığı ile ilgili olarak ise Dr. Grigas şu ifadeleri kullandı: "Türk doğalgaz ithalatçıları daha düşük gaz fiyatları beklentisinde olabilir, ancak Gazprom’un sicili şirketin, kendisine yüksek oranda bağımlı ve alternatif ithalat kaynaklarına erişemeyen ülkelere en yüksek fiyatları ödetme eğiliminde olduğunu gösteriyor.”

Gazprom'un web sitesinde yer alan 2. çeyrek finansal sonuçlarıyla ilgili sunuma göre Gazprom’un Avrupa ve diğer ülkelere bin m3'lük ortalama doğalgaz satış fiyatı bu yılın ikinci çeyreğinde 238.4 dolara yükseldi. Geçen yılın aynı döneminde fiyat 192.4 dolardı.

Türkiye şu anda Rus gazını Mavi Akım ve Trans Balkan boru hatlarından tedarik ediyor.

Seda Sezer Bilen

© Deutsche Welle Türkçe