Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesi için atılan ilk adım Berlin Duvarı’nın yıkılması oldu. Kentin, ülkenin iki tarafındaki Almanlar yılların hasretini giderip, duvarın yıkılmasını kutlarken, Türkler de bu sevinci paylaştı. Almanya Türk Toplumu adlı derneğin Genel Başkan Yardımcısı Bahattin Kaya, 90’ların ortasına kadar iki Almanya’nın birleşmesinin Türkleri ekonomik ve sosyal açıdan pek etkilemediğini söylüyor. ”Birleşmenin ilk üç dört yılında Türkler bu konuda çok rahatlardı. Yani özellikle serbest alanda çalışanlar, meyve-sebze satanlar, elektronik alanda çalışanlar çok büyük kârlar elde ettiler. Fabrikalar henüz o zaman kapanmamıştı. Türkleri ilk üç-dört yıl olumlu etkiledi.”

"Düğünün istenmeyen misafirleri"

Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreteri Suat Bakır’a göreyse iki Almanya’nın birleşmesinden sonra ”Türkler kendilerini bir düğünün davetsiz misafirleri gibi” hissetti. "Çoşkuyla kutlanan Almanya’nın birleşmesinde Türkler dahil değildi. Sanki yoklarmış gibi, o zamanlar burada yaşayan 2 milyon 700 bin civarındaki Türkiye kökenli insan sanki yokmuş gibi... O zaman da Türkler kendilerini dışlanmış hissediyorlardı.”

Siyasi hedefler değişti

Birleşme sonrasında siyasetçilerin başlıca hedefi eski Doğu Almanya’nın kalkınması oldu. Bu da dolaylı olarak göçmenleri etkiledi. O dönemde Berlin Eyaleti Yabancılar Görevlisi olan Barbara John, ”Bana artık uyum ve halkla ilişkiler alanındaki projeler için para alamayacağım, paranın birleşmeye aktarılacağı söylendi. (Bunun etkileri de) hissedildi” sözleriyle o günlerde siyasi hedeflerde yapılan değişiklikleri anlatıyor.

İşsizlik arttı

Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin getirdiği değişiklikler sadece hissedilmiyor, yaşanıyordu. Türkler arasında işsiz kalanların sayısında artış oldu. İşsizlikten en çok etkilenen kentlerin başında ise Berlin geldi. Bahattin Kaya, Berlin’deki işsizliğin nedenini şöyle açıklıyor.

”Berlin Almanya’nın sübvanse edilen bir kentiydi. Dolayısıyla büyük oranda endüstri olduğu için Türkler burada iş bulabiliyorlardı ve işsizlik oranı oldukça düşüktü. Fakat birleşme sonucu, özellikle de Berlin’in başkent olmasından sonra Berlin’deki ağır sanayi Berlin dışına çıkarıldı. Dolayısıyla işsizlik oranı yükseldi.” Var olan işlerde ise daha nitelikli olan, diploma sahibi Doğu Almanlar tercih edildi.

Girişimci Türklerin de sayısı arttı

Ancak birleşmenin Türklere olumlu katkısı ise girişimci Türklerin sayısının artması oldu. Suat Bakır, işsiz kalan Türkler arasında kendi işletmelerini kuranların sayısının çoğaldığını belirtiyor. "Şu anda kesin istatistikler olmamakla beraber 10 bin iştirakçiye doğru giden bir rakam var sadece Berlin’de. Tüm Almanya’da 80 binden bahsediyoruz. Şu anda elimde o zamana ait rakamlar yok, çünkü o zaman istatistik tutulmuyordu. Fakat bu bunun Almanya’nın birleşmesi ile paralel gittiğinin bir ispatı.”

Doğu'ya gitmiyorlar

Berlin-Brandenburg Türk İşadamları Birliği eski Başkanı Bahattin Kaya, 90’ların başında çok sayıda Türk girişimcinin Almanya’nın doğusuna yatırım yapacağını tahmin ettiklerini belirtiyor. Ancak 2000’lere gelindiğinde bu beklentilerinin gerçekleşmediğini görüyorlar. "Tabii ki Doğu Almanların alım gücünün düşmesi, işsizliğin olması bir neden ama en önemli etkenlerden birisi maalesef eski Doğu Almanya’da olan yabancı düşmanlığı. Halen bugün dahi bir çok insan Doğu Almanya’da belli bir potansiyel gördüğü halde Dresden’da, Rostock’ta, Leipzig’de eski Doğu Almanya’nın şehirlerine gitmekte tereddüt etmekteler.”

Yabancı düşmanlığı

Berlin Yabancılar Görevlisi olarak o yıllarda Türklerle yakından ilgilenen John, ”Türkler Almanya’nın doğusunda istenmediklerini hissettiler” diyor. ”Batı Almanya’da yabancı düşmanlığı bazı yerlerde görülüyordu ama günlük hayatta yaşanmıyordu. Siyah saçlı olan veya Türk olduğu düşünülen birine şaşkınlıkla bakılmıyordu.”

İki Almanya’nın birleşmesinin üzerinden 20 yıl geçti, ancak hâlâ Almanya’da, özellikle de Berlin’de yaşayan Türkler arasında yatırım yapmak bir yana, gezmek için dahi doğuya gitmeye çekinenler bulunuyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Jülide Danışman / Berlin

Editör: Beklan Kulaksızoğlu