Rize'nin İkizdere ilçesinde Cengiz İnşaat'ın Cevizlik Taş Ocağı projesine karşı protestolar ikinci haftasına girdi. İşkencedere Vadisi'nde yaşayan köylülerin eyleminde her gün yeni gelişmeler yaşanıyor. Ormanlık alanda jandarma ile köylüler arasında gergin anlar yaşanıyor. Jandarma köylüleri iş makinelerinin yaklaşmasını ormanın içine kurduğu barikatlarla önlemeye çalışırken köylüler her gün yeni yollardan alana gitmeye uğraşıyor.

Sosyal medyada Salı günü, İkizdere’nin şu anki hali olduğu belirtilen bir fotoğrafın paylaşılmasının ardından, gözler yine Cengiz İnşaat'ın farklı bir faaliyetine çevrildi. İkizdere'ye ait olmayan fotoğrafta görülen yer, aynı coğrafyada yer alan Pazar ilçesinin Haçapit Köyü.

Dört yıl önce Haçapit'te de tıpkı İkizdere'de olduğu gibi büyük bir mücadele yaşandı.

Ancak o dönem köylüler taş ocağına engel olamamış, yaptıkları eylemler Türkiye'nin gündemine taşınmamıştı. Şimdi o dönem eylemlere katılanlar, İkizdere'nin de aynı sonu yaşamaması gerektiğine dikkat çekiyor.

"'İstemezük' diyorlar, kim bunlar?"

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ağustos 2017de yaptığı bir konuşmada, taş ocağını yapanları eleştirmiş, “Şimdi denizin üzerine havalimanı yapıyoruz, bunlar 'İstemezük' diyorlar. Kim bunlar? Komünistler, komünistler. İki ili, Artvin ve Rize'yi kucaklayacak bu havalimanı, adam 'İstemezük' diyor. Bu sol zihniyet, bu komünistler, bunlar hiçbir zaman vatansever, milliyetperver değildir” demişti.

Bu açıklamanın ardından Haçapit eylemleri başlayamadan son bulmuştu. Aradan üç yıl geçti. Halen inşaatı süren Artvin-Rize Havalimanı dolgusu için Haçapit köyünde açılan taş ocağının bulunduğu alan bugün dev bir çukura dönmüş durumda. Yeşilden eser yok. Halen her gün yüzlerce kamyon taş ocağından taş almaya devam ediyor. Denizin üzerine inşa edilen havalimanının dolgu inşaatı neredeyse tamamlandı.

"Köyün ön tarafı kurtuldu, haritadan siliniyordu"     

O dönem Özgürlük ve Dayanışma Partisi Genel Başkanı olan Aper Taş, Haçapit Köyü'nden. Köylülerle birlikte o dönem girdiği mücadele hakkında, "Çeşitli protestolar gerçekleştirdik. Davalar açtık. Acele kamulaştırma kararı almışlardı, biz köyün ön tarafını, üç köyün birleştiren ön cepheyi kazandık. Protestolarla, hukuki mücadelelerle ön tarafı kurtaramasak üç köy diye bir köy kalmayacaktı. Haritadan siliniyordu” diyor.

2018’de faaliyete geçen taş ocağından bugüne kadar 88 milyon ton taş çıkarıldı. Çıkarılan bazalt kayalar her gün yüzlerce kamyonla üç yıl boyunca havalimanı inşaatına taşındı.

Taş, "Bir ay sonra biteceği söyleniyor ancak çeşitli söylentiler de var. Şehir hastanesi için de kullanılacağına dair rivayetler var. Sonuçta oradan 88 milyon taşı aldılar. Havalimanı dolgusu olarak kullandılar. Mücadele ettik, ön tarafı kazandık, arka tarafı engelleyemedik" diye konuşuyor.

"Askeri amacı da var"

Taş, projenin kamuoyunda da çok fazla tartışılmadığını, yapısı itibariyle da sivil havacılığın ötesinde bir maksadının olduğunu savunuyor:

“Sivil havalimanı olarak gözüküyor ama çok ağır tonajlı uçakların inebileceği bir havalimanı. Şu anda ısınmakta olan Karadeniz meselesi ile çok önemli boyutu var. Askeri bir havalimanı özelliği var bunun. NATO konsepti ile ele alınmış bir havalimanı. Yani devletin ötesinde uluslararası güçlerin devrede olduğu bir havalimanına karşı mücadele etmek o kadar kolay değildi.”

Taş, bugün İkizdere’de mücadele edenlere yönelik "Ne kadar savunabiliyorsak o kadar savunmak gerekiyor” diyerek şunların altını çiziyor: "Bir yerle yetinmeyecekler. Mücadeleyi boş bırakırsak oralar olduğu gibi taş ocağı sahası haline gelecek. O yüzden ne kadar engelleyebilirsek, ne kadar daha az zararla atlatılabilirse, engelleyemesek bile nereye kadar durdurabilirsek o düzeyde mücadele etmenin faydası var” diyor.

Haçapit'in ünlü isimleri

Rize'nin Pazar ilçesine bağlı Haçapit, Türkiye'de tanınmış birçok ünlü ismin de aynı zamanda köyü. Karadenizli sanatçı Gökhan Birben, MHP Milletvekili Erkan Haberal, Prof. Dr. Mehmet Haberal ve Grup Yorum'un birçok şarkısının da söz yazarı olan İbrahim Karaca da onlardan.

Karaca da o dönem eylemlerde en önde yer alan isimlerinden biriydi: "Projenin başlamasına üç ay kala köylülerle konuşmalar yaptık. O zaman yıkımın bu kadar büyük olacağının farkında değildi köylüler. Protesto gösterileri yaptık. ‘Baba ocağı taş ocağı olmasın’ dedik. Tişörtler bastırdık. Köylülere dağıttık.”

Haçapit'teki mücadele kısa sürdü. İş makinelerinin önüne bir kez gidilebildi. Bir müddet sonra buradaki protesto gösterisinde gözaltılar başladı. Karaca da gözaltına alınanlar arasındaydı: “Başka da eylem olmadı. Destek azaldı. Ben en çok bu köyden yetişmiş ünlü isimlere kızıyorum. O dönem kendi menfaatleri uğruna karşı çıkmadılar taş ocağına. ‘Bizim köyden çıkanlar hükümet kurar' diye bir laf var. Ama köylerine sahip çıkmadılar. Sahip çıkılmayınca da taş ocağı bugünkü hale geldi…”

"Haçapit kazanamadı ama İkizdereliler kazanabilir"

Karaca’ya göre İkizdere’de mücadele edenler Haçapit'te edenlerden daha şanslı: “Önlerinde bir örnek var. Bizim köydekiler işin vahametini geç anladı. Hatta ilk başlarda bize vatan haini diyen bir köy, taş ocağı nedeniyle suyu kesilince bizim köyden su almak zorunda kaldı. Şimdi toplumsal bir duyarlılık var İkizdere nedeniyle. Türkiye duygusal olarak ayakta. Haçapit kazanamadı ama İkizdereliler kazanabilir…”

İkizdere’deki taş ocağının amacı, deniz kenarına yapılacak İyidere Lojistik Liman için dolgu malzemesi çıkarmak. Projenin sahibi yine Cengiz İnşaat. Tıpkı Haçapit'te olduğu gibi, tıpkı Rize-Artvin Havalimanı ve Karadeniz’deki nice devasa projelerde olduğu gibi…

Cengiz İnşaat bugüne kadar herhangi bir açıklama yapmadı. DW Türkçe'nin sorularını da yanıtsız bıraktı.

Serkan Ocak

© Deutsche Welle Türkçe