ABD başkanlık seçimlerinde oy sayım işlemleri sürerken, Cumhuriyetçilerin adayı Başkan Donald Trump'ın "Doğrusu seçimi biz kazandık" şeklindeki açıklaması tartışma yarattı. Seçimlerde "ciddi usülsüzlük" olduğunu savunan Trump'ın kullanılan oyların sayımının durdurulmasını istediklerini ve seçimleri Yüksek Mahkeme'ye götüreceklerini ifade etmesine Demokratların adayı Joe Biden tepki gösterdi. Biden, sonuçların mahkemeye taşınması halinde Demokratların da hukuki seçeneklerini kullanacaklarını açıkladı.

Trump'ın seçimi kazandığını iddia etmesinin nasıl bir etkisi var?

ABD Başkanı Donald Trump'ın ifadelerinin kesinlikle hukuki bir etkisi bulunmuyor. Trump'ın seçimi kazandığını iddia etmesi siyasi bir hamle. Bu açıklama ile seçimlerin meşruluğu konusunda kuşku yaratıyor. Demokratların adayı Joe Biden'ın seçim zaferi ilan edilmesi halinde de durumu tartışmaya açacak bir zemin yaratmak istediği tahmin ediliyor. Trump'ın, seçim zaferini ilan ederek, kalan oyların sayımını durdurması mümkün değil. Oyların sayımı veya seçim sonuçlarına itiraz için mahkemeye başvurması gerekiyor. Çarşamba sabahı yaptığı açıklamada tam da bunu söyledi. Trump'ın kilit öneme sahip, ancak sonuçların kılpayı farkla gelmesinin beklendiği Pennsylvania gibi eyaletlerde bu yönteme başvurabileceği tahmin ediliyor.

Trump mektupla oy kullanılmasına neden tepki gösteriyor?

ABD'deki koronavirüs salgını nedeniyle birçok eyalet, seçimlere kısa bir süre kala ilgili mektupla oy kullanılması ilgili yasal düzenlemelerde değişiklik yaptı. Demokratlar, seçimlere katılımın yüksek olmasını sağlamak için bu değişikliklerin mümkün olduğunca basit olmasını isterken, Cumhuriyetçiler buna karşı çıktı. Seçimlerden önce yapılan kamuoyu yoklamaları seçim merkezlerinde doğrudan verilen oyların Trump, mektupla verilen oyların ise Biden'dan yana olacağını gösteriyordu. Bu mantıkla hareket edilirse, oy verme işlemleri uzadıkça Trump için de durum zorlaşacak.

Trump'ın açıklamaları şaşırtıcı oldu mu?

Siyasi kurallara aykırı sayılsa bile, çok şaşırtıcı olmadı. Trump, Demokratların sadece "usülsüzlük" yaparak seçimi kazanabileceğine dair defalarca açıklama yapmıştı. Hiçbir zaman için kanıt sunmamasına rağmen, mektupla oy vermede "hile" yapılabileceğini öne sürmüştü. Trump ayrıca, seçim gecesi sonuçların belli olması gerektiğini de defalarca tekrarlamıştı. Ancak birçok eyaletten sonuçların gelmesinde gecikmeler yaşanacağı önceden de biliniyordu. Trump, 2016 yılındaki seçimlerde de Demokrat rakibi Hillary Clinton'ın doğrudan oylarının kendisinin oylarından 3 milyon kadar fazla olduğu için seçimlerde usülsüzlük yapıldığını iddia etmişti.

ABD seçimlerinde oyların sayımında gecikme olması normal mi?

Alışılmadık bir durum değil. Birçok eyalette mektupla oy kullananların sayısında artış olduğu için yetkililer oy sayım işlemlerinde gecikme yaşanabileceği konusunda uyarıda bulunmuştu. Mektupla kullanılan oyların sayımının, seçim merkezlerinde kullanılan oyların sayımından daha karmaşık olduğu belirtiliyor.

Her eyaletin, ne zamana kadar oyların sayımının tamamlanması gerektiğine dair farklı süreleri bulunuyor. Ancak bütün eyaletlerin en geç 8 Aralık'a kadar kesin seçim sonuçlarını Washington'a bildirmesi gerekiyor.

Oyların sayımı uzaması halinde kazanan nasıl belli olacak?

ABD'de büyük medya kuruluşlarının sandık çıkış anketlerine dayanarak seçim gecesi kimin kazandığını ilan etmesi oldukça alışıldık bir durum. Bu konuda ciddi bir kaynak yatırımı yapan Associated Press (AP) haber ajansının tahminleri bağımsız ve güvenilir olarak biliniyor. Ancak henüz ne AP ne de CNN, Fox News gibi televizyonlar kimin kazandığını ilan etti.

Seçim sonuçlarını açıklamak seçim kurulunun görevi değil mi?

ABD'de son sözü söyleyecek federal düzeyde seçim kurulu ve seçim kurulu yöneticisi yok. Ülkedeki her eyalet ve başkent Washington'da toplam 51 seçim kurulu yöneticisi bulunuyor. Her eyalet, kendi yasaları ve düzenlemeleri ile seçimin düzenlenmesinden ve oyların sayılmasından sorumlu. Herhangi bir anlaşmazlık veya itiraz halinde ise eyaletlerdeki ilgili mahkemelere başvuruluyor.

Seçim sonuçları konusundaki kararı mahkeme verebilir mi?

Kılpayı farkla belirlenen sonuçlarda, bir veya iki eyaletten gelecek sonuçlar belirleyici olabilir. Seçimler oy çoğunluğu sistemine göre yapıldığı için birkaç yüz oy farkı bile sonucu belirleyebilir. Bir eyalette sonucun kılpayı farkla çıkması halinde, mahkemenin vereceği karar belirleyici olabilir. Ancak Washington'daki Yüksek Mahkeme seçimin sonucu konusunda karar veremez, oy sayıman ilişkin kuralları veya oyların geçerli olup olmamasını belirleyebilir, istisnai durumlarda bir sonucu iptal edebilir. 2000 yılındaki seçimlerde George W. Bush ile Al Gore arasındaki seçimin sonucu aylarca belirlenememiş, seçim Yüksek Mahkeme'ye taşınmıştı. Al Gore'un yenilgisini ilan etmesiyle George W. Bush 537 oy farkla Florida'daki delegeleri kazanmış ve başkanlık koltuğuna oturmuştu.

Sonuçların ne zamana kadar kesinleşmesi gerekiyor?

Eyaletlerin kesin sonuçları 8 Aralık'a kadar Washington'a bildirmesi gerekiyor. Seçici Kurul'daki 538 delegenin 14 Aralık'ta oylarını kullanmasının ardından sonuçların 6 Ocak'ta Kongre'de açıklanması ve 20 Ocak'ta yeni başkanın yemin ederek göreve başlaması planlanıyor.

Demokratların adayı Biden ne yapabilir?

Başkan Trump'tan önce seçmenlerine açıklamalarda bulunan Demokratların adayı Biden, seçimin sonucunun henüz belli olmadığını belirtti. Biden, "Ben veya Donald Trump seçimi kimin kazandığını henüz ilan edemez. Bu Amerikan vatandaşlarının kararı" dedi.

Biden'ın seçim ekibi de sonuçlara ilikşin anlaşmazlık yaşanması olasılığına karşı çok sayıda avukatı şimdiden görevlendirdiğini duyurmuştu.

Trump'ın açıklamaları nasıl bir zarara yol açabilir?

Trump'ın açıklamaları güvensizlik ortamını oluşmasına yol açabilir. Birbirine hasım olan siyasi iki grup arasındaki kutuplaşma daha da derinleşebilir. Protesto gösterileri düzenlenebilir, en kötü durumda olaylar çıkabilir. Trump'ın seçimlerde "usülsüzlük" yapıldığı iddiası, seçimin meşruiyetinin sorgulanmasına, demokratik sürecin uzun vadede zarar görmesine neden olabilir.

Trump hiçbir koşulda Beyaz Saray'dan ayrılmak istemezse?

Seçim sonuçlarının belli olması ile Ocak ayında yeni başkanın göreve başlaması arasında iki aydan fazla süre bulunuyor. Bu süre de, anlaşmazlıkların çözümü için yeterli sayılıyor. Trump'ın seçimi kaybetmesi halinde, hukuki yolların tüketilmesinin ardından seçim yenilgisini kabul etmeyi reddederek, Beyaz Saray'dan ayrılmamak istemesi durumunda ise ABD'nin anayasal bir krizle karşı karşıya kalacağı belirtiliyor. Böyle bir durumda ise ne yapılacağına ilişkin bir plan bulunmuyor.

dpa/JD,HS

© Deutsche Welle Türkçe