Alaska kıyıları 24 Mart 1989 yılında, dünyanın en büyük petrol felaketine sahne olmuştu. Exxon Mobile şirketine ait petrol tankeri, yaklaşık 40 bin ton petrolü denize sızdırdıktan sonra, Prens William Koyu’nda karaya oturmuştu. Şirket yetkilileri ve tanker personeli kazaya neden olduğu iddia edilen kaptanın, yıllarca sarhoş olmadığını savunmak zorunda kalmışlardı. Exxon Valdez tankeri, o yıllarda denize bulaştırdığı petrolle ve doğaya verdiği zararla,  dünyanın en büyük çevre felaketi olarak tarihe geçmişti. Ve yine o yıllarda, tıpkı bugün olduğu gibi felaketzedelere tazminat sözü verilmişti. Greenpeace’den Cindy Baxter; “ O zamanlar bir söz vardı. Bu davayı alacak avukat henüz doğmadı. Exxon Mobile felaketin ardından, tazminatı adli aşamalarla aşağıya çekti. Başlangıçta 5 milyar dolar olan tazminat tutarı 500 milyon dolara indirildi. Tazminatnı bekleyen pek çok insan bugün artık yaşamıyor. Petrolü arındırma çalışmalarına katılan işçiler de büyük zarar gördü. Birçoğu, Exxon Valdez tankerinin batığındaki kimyasal maddeler nedeniyle hastalandı” diyerek, verilen sözlerle gerçeğin hiçbir zaman uyuşmadığını belirtti.

Cindy Baxter, Meksika Körfezi’nde patlayan Deep Horizon petrol platformunun yarattığı felaketin de, benzer sonuçları olacağına dikkat çekiyor. İngiliz petrol şirketi BP şimdiye kadar 3 milyar dolarlık bir hasar tazminatı öderken, felaketzedelere 150 milyon dolar bile ayrılmadı.

Ne ilk ne de son...

Exxon Valdez, dünyada yaşanan çevre felaketlerinin ve telafi edilemeyen zararların tek örneği değil. Hollanda’da, 2006 yılında Trafigura şirketine ait yük gemisi “Probo Koala”nın, Fildişi sahillerindeki Abidcan limanına demirleyerek, 500 ton zehirli atık boşalttığı iddia edilen dava sürüyor.

Yük gemisinin limana demirlemesinin ardından, bölgede yaklaşık 17 insan hayatını kaybetti, yüzbinlerce insan hastalandı. Trafigura şirketi, Abidcan yönetimiyle anlaşarak, temizleme ve arındırma çalışmaları için 150 milyon euro ödeyerek yakayı kurtarmaya çalışmıştı. Kazazedelerden Rachel Gogoua şöyle konuşuyor:

“Trafigura bir çok insanı satın alarak, imajını korumaya çalıştı. Şirket, Abidcan yönetimine 150 milyon euro ödedi. Ama bu şirketin bir sorumluluğu var! Trafigura, yaptıklarının farkında olduğumuzu bilmeli. Bunu henüz anlayamadılar. Biz zehirli atıkların kurbanlarıyız! Trafigura suç işledi. Kurbanlara, sadaka verir gibi dağıttıkları tazminat yasadışı ve biz buna izin vermeyeceğiz. Avrupa çöpüne sahip çıkmalı, zaten yoksul olan Afrika’ya gelip, burayı çöplüğe çevirmeleri yanlarına kâr kalmamalı. Trafigura gazetecileri aleyhlerine haber yapmamaları için satın alan bir şirket. Böyle şirketler kapatılmalı, bunlar tüm dünyaya zarar getirecek şirketler!”

Gogoua, şirketin zarar gören yüzbinlerce insanı 1000 euro gibi bir meblağla başlarından savdığını ifade ediyor.

Amsterdam’da bu yaz sonunda karar bağlanacak davada, Trafigura şirketinin alacağı tazminat cezası merak ediliyor. Olayın üzerinden geçen yıllara rağmen, Fildişi Sahili’ndeki bölge halkı bugün dahi zehirli atıklarla yaşamaya devam ediyor.

40 yıldır petrolle mücadele eden bir ülke

Petrol çıkarma çalışmaları ve petrol şirketlerinin tutumlarıyla ilgili bir diğer örnek ise Nijerya. Nijerya halkı, yaklaşık 40 yıldır, Nijer Deltası’nda Royal Dutch Shell şirketinin çıkardığı petrolün zararlı etkilerine maruz kalıyor. Çevreci Ankio Briggs; “Nijer Deltası’ndan geliyorum. Buradaki küçük nehir kenarlarında büyüdüm. Petrol felaketlerini ve yarattığı zararları çok iyi biliyoruz. Yıllardır benzer felaketlere maruz kaldık. Yaklaşık 40 yıldır, etrafa yayılmış petrol ve onun zararlarıyla yaşıyoruz” diyerek, petrol çıkarma çalışmaları sırasında dahi, neredeyse her yıl Exxon Valdez tankerinin sebep olduğu kadar petrol sızdırıldığına dikkat çekti.

© Deutsche Welle Türkçe

Helle Jeppesen / Çeviri: Gezal Acer

Editör: Ahmet Günaltay