Yeni dönemde nasıl bir TBMM olacak?
2 Haziran 2023
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 14 Mayıs milletvekili seçimlerinin kesin sonuçlarının açıklanmasının ardından bugün açıldı. Yeni oluşan Meclis'te sağ partilerin ağırlığının yanı sıra, eski bakanların varlığı ile muhalefet liderlerinin yokluğu dikkat çekiyor.
14 Mayıs'ta düzenlenen milletvekili seçiminin kesin sonuçlarına ilişkin Yüksek Seçim Kurulu kararı 30 Mayıs’ta Resmî Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlanmıştı.
TBMM Genel Kurulu Meclis İçtüzüğüne göre kesin sonuçların resmen yayımlanmasının ardından üçüncü gün olan Cuma günü saat 14.00'te çağrısız toplandı. 28. yasama döneminin ilk oturumuna en yaşlı üye sıfatıyla 1948 doğumlu MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli başkanlık etti.
Cuma günkü ilk oturumda yeni dönemin milletvekilleri alfabetik sırayla, seçim çevresi ve isimlerine göre kürsüye gelerek yeminlerini etti. İlk yemin edecek kişi Bahçeli oldu.
Milletvekilleri Anayasa'da yer alan "Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik ve laik Cumhuriyet'e ve Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı kalacağıma; toplumun huzur ve refahı, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerden yararlanması ülküsünden ve Anayasa'ya sadakatten ayrılmayacağıma; büyük Türk milleti önünde namusum ve şerefim üzerine ant içerim" şeklindeki yemini ederek görevlerine başlayor.
Meclis başkanlığı seçimi gelecek hafta
Meclis'te cuma günü yapılan yemin töreninin ardından sıra TBMM Başkanlık Divanı ve beş siyasi parti grubunun yönetimlerinin belirlenmesi için yapılacak seçimlere gelecek.
TBMM'nin yeni başkanının seçim süreci de yemin töreniyle başlayacak. 5 gün boyunca adaylık başvuruları alınacak ve son olarak gelecek hafta çarşamba günü seçim yapılacak.
Şu ana kadar adaylar arasında Fuat Oktay, Numan Kurtulmuş ve Bekir Bozdağ'ın isimleri geçiyor.
Siyasi partilerin Meclis grupları da yeni yönetimlerini belirleyecek.
Sandalye dağılımı nasıl?
Meclis'te sağ partilerin ağırlığı hissedilirken, önümüzdeki dönemde yeni grupların oluşmasına ise kesin gözle bakılıyor.
Milletvekili seçimi kesin sonuçlarına göre Adalet ve Kalkınma Partisi 268, Cumhuriyet Halk Partisi 169, Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi 61, Milliyetçi Hareket Partisi 50, İYİ Parti 43, Yeniden Refah Partisi 5, Türkiye İşçi Partisi 4 milletvekili kazandı.
Ancak ittifaklar sistemi nedeniyle bazı küçük partilerin büyük partilerin listelerinden seçime girmeleri nedeniyle aslında Meclis’te 16 parti temsil edilecek. Bu partiler şöyle sıralanıyor:
Cumhur İttifakı çatısı altındaki AKP, MHP, DSP, Yeniden Refah Partisi (YRP), HÜDA-PAR; Millet İttifakı çatısı altındaki CHP, İYİ Parti, DEVA, Saadet Partisi, Gelecek Partisi, Demokrat Parti; Emek ve Özgürlük İttifakı çatısı altındaki Yeşil Sol Parti, TİP, TÖP, EMEP; seçime CHP listesinden giren Mustafa Sarıgül’ün Türkiye Değişim Hareketi.
Kadın temsil oranı ancak beşte bir
Meclis'te bu yasama döneminde kadın milletvekili sayısı her ne kadar Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesine çıksa da ancak beşte bir oranında olacak.
Kesin sonuçlara göre toplam 600 milletvekilinin 121'ini kadınlar oluşturacak. Böylece kadın temsil oranı geçmiş dönemdeki yüzde 17'den yüzde 20'ye yükselmiş oluyor.
Seçimlerden önce kadın hakları ile ilgili söylemleri ve vaatleri nedeniyle eleştirilen HÜDA PAR ve Yeniden Refah Partisi'nin TBMM'ye girmesi ve Meclis'in sağ eğiliminin ağır basması toplumun bir kesimindeki endişeleri artırmış durumda.
İstanbul Sözleşmesi'nden çıkılmasının ardından 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun'un kaldırılması tartışmaları da devam etmekte.
Yasama çoğunluğu Cumhur İttifakı'nda
Yasama organı olarak millet iradesini temsil açısından önemli olan Meclis'te yasama çoğunluğu yani yasa yaparak bunu kabul etmek için gerekli olan çoğunluk Cumhur İttifakı'nda.
AKP ile MHP'nin ağırlığının olduğu Cumhur İttifakı aslında 2018 seçimlerine kıyasla yaklaşık yüzde 4 oy kaybetmesine karşılık toplam 323 (AKP, MHP, YRP) milletvekili ile yine Meclis'te çoğunluğu sağladı.
Anayasaya göre TBMM'nin görev ve yetkileri şöyle sıralanıyor:
"Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası anlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek."
Bu görevler içindeki kanun yapmak için TBMM'de üye tam sayısının salt çoğunluğu olan 301 gerekiyor.
Anayasaya göre Cumhurbaşkanı, TBMM'de kabul edilen kanunları 15 gün içinde yayımlıyor. Yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları ise bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre yani 15 gün içinde, Meclis'e geri gönderebiliyor. Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, TBMM sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebiliyor. Bütçe kanunları ise bu hükme tabi değil.
Meclis geri gönderilen kanunu üye tam sayısının salt çoğunluğuyla yani 301 ile aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanıyor. Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebiliyor.
Yeni grupların çıkması bekleniyor
Bu arada Meclis'te özellikle ihtisas komisyonlarının çalışmasındaki daha etkin olabilme ve haftada bir kürsü konuşmaları ile kamuoyuna daha çok seslenebilme olanağı vermesi gibi nedenlerle partiler için grup kurmak önemli görülüyor.
Siyasi Partiler Kanunu'na göre ancak en az 20 milletvekiline sahip siyasi partiler grup kurabiliyor. Milletvekili seçimi sonuçlarına göre şu an için AKP, CHP, Yeşil Sol Parti, MHP ve İYİ Parti grup kurmaya hak kazanmış durumda.
Ancak bu gruplara ilerleyen günlerde yenilerinin eklenmesine kesin gözle bakılıyor.
CHP listelerinden TBMM'ye giren DEVA, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti'nin kısa bir süre içinde ayrı grup kurması bekleniyor ancak bunun nasıl olacağına ilişkin çözümün ilerleyen günlerde netleşmesi bekleniyor.
DEVA'nın 15, Gelecek Partisi'nin 10, Saadet Partisi'nin 10, Demokrat Parti'nin ise 3 milletvekili bulunuyor.
Bu 38 milletvekilinin yanı sıra 1 de İYİ Partili milletvekili CHP listesinden seçime girmişti. Yani bu 39 vekilin CHP'nin sandalye sayısından düşülmesiyle ana muhalefetin 169 olan milletvekili sayısı 130'a inmiş olacak.
Eski bakanlar Meclis'te
Yeni oluşan Meclis'te eski kabinenin büyük bir bölümü de bulunacak.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 14 Mayıs seçimi öncesi aldığı kararla kabine üyelerini milletvekili adayı göstermeye karar vermişti.
Bu çerçevede eski kabineden 15 bakan aday gösterildikleri yerlerden milletvekili olarak Meclis'e girdi. Fuat Oktay, Süleyman Soylu, Hulusi Akar, Murat Kurum, Bekir Bozdağ, Mevlüt Çavuşoğlu, Derya Yanık, Vedat Bilgin, Fatih Dönmez, Mehmet Kasapoğlu, Nurettin Nebati, Mahmut Özer, Mustafa Varank, Mehmet Muş, Adil Karaismailoğlu ve Vahit Kirişçi yürütmeden yasamaya geçmiş durumda.
Bu isimlerden birisine ya da milletvekillerinden birisine yeni kabinede yer verilmesi durumunda yemin etmesinin ardından yeni kabinede görev alacak vekilin istifa etmesi gerekecek.
Yeni kabinenin Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yarınki yemin töreninin ardından akşam saatlerinde açıklanması bekleniyor.
Hangi liderler var, hangileri yok?
Meclis'te yeni dönemde 10 siyasi parti genel başkanı da yer alırken, Millet İttifakı liderlerinin yokluğu da dikkat çekiyor.
28. dönemin ilk oturumunu yönetecek olan MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin yanı sıra TBMM'de olacak parti başkanları şöyle sıralanıyor:
Yeşil Sol Parti listesinden seçime giren HDP Eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar, TİP Genel Başkanı Erkan Baş, Yeniden Refah Partisi Genel Başkanı Fatih Erbakan, HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, DSP Genel Başkanı Önder Aksakal ile Türkiye Değişim Partisi Genel Başkanı Mustafa Sarıgül, Yeşil Sol Parti Eş Genel Başkanları Çiğdem Kılıçgün Uçar ve İbrahim Akın.
Buna karşılık CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu ile Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal Meclis'te olmayacak.