Berkeley Üniversitesi öğretim üyesi ekonomist Barry Eichengreen iki yıl önce kaleme aldığı bir makalede, her şey çok hızlı olup bitebilir diye yazmıştı. Amerikan Doları 20’nci yüzyılın başında 10 yıl içinde önemsiz bölgesel bir para birimi olmaktan çıkıp dünya çapında kullanılan bir para birimi haline geldi. Eichengreen’in kehanetine göre bu yüzyılda da aynısını bu kez Çin para birimi Yuan yapabilir. Eichengreen yazısında “2020 yılında Şangay’ın uluslararası bir finans merkezi haline gelip gelmeyeceği ve Yuan’ın bir numaralı uluslararası para birimi olup olmayacağı konusunda, süre bir tartışma konusu olsa bile, gidişatın bu yönde olduğu şüphe götürmez” demişti. İki hafta önce Japonya ile Çin arasında imzalanan anlaşma ekonomistin tezlerini yeniden canlandırdı.

Kur dalgalanmasından doğan riskler

Pekin ile Tokyo 2011 yılının ikinci Noel günü ikili ticareti Yuan üzerinden yapmak konusunda anlaştı. Dünyanın ikinci ve üçüncü ulusal ekonomileri 2010 yılında 260 milyar euro değerinde mal alım satımı gerçekleştirdi. Ayrıca Japon firmaları Çin değerli kâğıtlarına yatırım yapabilecek. Merkezi Brüksel’de bulunan ve uluslararası ticaret konusunda araştırmalar yapan European Centre for International Political Economy adlı kuruluşun başkan yardımcısı Hosuk Lee-Makiyama bunun önemli bir siyasi adım olduğunu belirterek “Böylece Japon firmalarının üzerinden para biriminden doğan riskler alınmış oluyor” diyor. Bugüne kadar Japon firmaları tıpkı diğer ülkelerin firmaları gibi Çinli şirketlere ödeme yaptıkları zaman önce ellerindeki parayı dolara ardından da yuana çeviriyordu. Arada gerçekleşen kur dalgalanmaları da şirket açısından bir risk anlamına geliyordu.

Bir süredir Çin, Renminbi (halkın parası) da dedikleri Yuan’ı dünya pazarlarına sokmak için adımlar atıyor. 2010 yılından beri Hongkong’da hisse senetleri Yuan üzerinden tedavüle çıkartılıyor. Nijerya ve Brezilya gibi bazı devlet bankaları döviz rezervlerinin bir kısmını Yuan’a dönüştürmüş durumda. Hongkong’da bir yatırım bankacısı “Yuan’ın küreselleşmesi gözümüzün önünde gerçekleşiyor. Japonya olayı bunu gösteriyor” diyor.

Trend liberalleşme yönünde

Gelecekte Londra ve Singapur da Yuan hisse senetleri tedavüle çıkarabilecek. Çin merkez bankası Yuan’ın dalgalandığı çerçeveyi yavaş yavaş daha da genişletebilir. Çin Merkez Bankası Başkanı Zhou Xiachuan kısa bir süre önce verdiği röportajda liberalleşme yönünde bir trendin olduğunu doğrulayarak “Çin tam bir konvertibiliteden hiç de uzak değil” dedi. Bu cümlenin anlamı şu, her sermaye yatırımı diğer para birimlerinden Yuan’a çevrilebilecek ve para birimi piyasa fiyatlarına göre işlem görecek.

Ancak bu trendin tam bir konvertibiliteye ne zaman dönüşeceğini öngörmek henüz mümkün değil. Çin dünyanın ikinci büyük ulusal ekonomisi olmasına ve ihracat ülkesinin küresel pazarların önemli bir partneri olmasına karşın ülkenin para birimi henüz uluslararası sermaye piyasalarında büyük bir rol oynamıyor. Dünyadaki döviz işlemlerinde alınıp satılan Yuan miktarı tüm toplamın yüzde birine bile tekabül etmiyor. Çin Yuan’ı kullanıma açmaktan çekiniyor. Zira Çin pazarına çok fazla spekülatif sermaye girmesine engel olmak istiyor.

Kuru merkez bankası belirliyor

O nedenle Yuan’ın döviz kuru piyasalar tarafından değil Çin Merkez Bankası tarafından belirleniyor. Merkez Bankası, Yuan-Dolar kurunun dalgalanma gösterebileceği bir çerçeve belirliyor. Yabancı ülkelerle Çin arasında para transferine bazı bürokratik harçlar konuyor. Yabancı ülkelerdeki Çinli şirketlerin ve Çin’deki yabancı şirketlerin iki kez izin alması gerekiyor. Önce yaptıkları ticaret için izin almaları sonra da ellerindeki Yuan’ı Dolar'a çevirmek için Çin Merkez Bankası'ndan onay almaları gerekiyor.

Amerikan ekonomist Barry Eichengreen “Renminbi'nin uluslararası para birimi haline gelmesi, Çinli finans pazarlarının yabancı yatırımcılara açmak anlamına gelecektir” diyor. Devletin bankaların kredi vermesine karışmaması gerekecek. Kamu işletmeleri ve yerel yöneticilerin sıkı bütçe kurallarına bağımlı olması ve Çin’in düşük Yuan kurundan ihracatı teşvik etmekten vazgeçmesi gerekecek. Kısacası Eichengreen’e göre “Çin’in gelişme modelinde kökten değişiklikler yapılması gerekecek.”

Yastık altında dolar banknotları saklayan dikkatli mutasarrıflar içinse biraz zaman geçmesi gerekecek. Yuan'ın dünya para birimi olmak için kat edilmesi gereken uzun bir yol var. Hosuk Lee-Makiyama “Japonya ile anlaşma yüz millik bir yolda atılan iki küçük bebek adımı, sadece” diyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Haber: Mathias Bölinger / Çeviren: Ercan Coşkun

Editör: A. Günaltay