Yeni yılın ilk günlerinde insanlar yine hayvanlardan rol çalmakta.

ABD Başkanı Donald Trump gitti, İran’ın Ortadoğu ve Körfez’deki nüfuz savaşının en etkili ismini Kasım Süleymani’yi öldürttü. Herkes, yüreği ağzında, bölgede savaş çıkar mı, bunu tartışmakta haliyle. Bu bildiğiniz savaş ilanı çünkü. Aciliyet arzeden bu konu nedeniyle dünyanın başka bir yerinde son bulan yarım milyar candan söz eden ise olmadı. Avustralya’daki orman yangınlarında öldüğü açıklanan hayvanlardan söz ediyorum. Ne yalan söyleyeyeyim, ben de suikast haberi gelince iki konu arasında gittim, geldim. Dönüp dolaştım, hayvanlardan yana karar verdim. Onları yazacağım.

Sydney Üniversitesi’ndeki çevre bilimcilerin hesaplarına göre, ülkenin güneydoğusunda 60 bin kilometrekarelik alanı etkileyen yangında 480 milyon kadar yabani hayvan alevler, duman ya da yüksek ısıdan can verdi. Gözünüzde canlandıramazsınız diye rakamla da yazayım: 480.000.000! Bu rakamın içinde böcekler, yarasalar, kurbağalar yok. Çevre bilimciler bu tahmini 2007’den çıkarılan envanterlere göre yaptılar. Yani toplamda can veren hayvan sayısı bundan da yüksek olabilir.

Bu hayvanlar arasında elbette kangurular var. Sonra zaten nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan koalalar. Avustralya Çevre Bakanı Sussan Ley, ülkedeki koala nüfusunun yüzde 30’unun bu yangında can verdiğini açıkladı. Bu aşağı yukarı 8 bin 500 koala demek.

Yangın yeryüzünün en nadir görülen kuşları arasında yer alan bir papağan türünü de etkiledi.  Western Ground Parrot’tan yeryüzünde zaten hepi topu 150 birey kaldığı tahmin ediliyordu. Alevlerden kaçamayan bir tür de Kangaroo Island Dunnart diye bilinen bir keseli fare türü. Son 200 yılda 34 türün yeryüzünden silinmesine sahne olan Avustralya’da bu yangın hayvanlar açısından tükenişi hızlandıran bir sonuç doğurdu. Soykırım gibi.

Salondaki kanguru

Yangından kurtulan hayvanlar için hayatta kalmak da kolay değil çünkü. Yaşam alanları, barındıkları, beslendikleri alanlar tahrip oldu. Bir videoda yüzlerce kanguru yayılmakta olan alevlerden kurtulmak için bir tepeye doğru kaçıyordu. O tepede ne bulup yiyecekler, orası meçhul.

Bugüne kadar hep “Yaban hayatı süren hayvanları beslemeyin” diyen uzmanlar, bu yüzden şimdi Avustralyalıları hayvanlara gıda sağlamaya çağırıyor. Bazı Avustralyalılar elinden geleni yapıyor. Salonuna kanguru alan da var, evini yedi kişilik bir koala grubuna açan da.

Peki iklim değişikliği yangınları nasıl körükledi? Avustralya’da sıcaklığın geçen yılın ortalamalarının iki derece üzerinde kaydedildiği günler var. Gittikçe artan sıcaklıklar, havayı ve bitki örtüsünü kurutuyor, ısı değişiklikleriyle daha kuvvetli rüzgarlar oluşuyor ve yangınlar daha kolay başlayıp, daha hızlı yayılabiliyor. Ne var ki, ekonomik endişelerle kömür madenlerini iklim değişikliğiyle mücadeleye yeğleyen Avustralya Başbakanı Scott Morrison, bu korelasyonu reddediyor.  Yangınlar başladığında Hawaii’ye tatile gittiği için de eleştirilen Morrison’a halkın verdiği cevaplardan biri şöyle: “Senin iklim krizin benim evimi yaktı.” Ama adam oralı değil; derdi hâlâ dünyanın en büyük kömür madenini Avustralya’da kurabilmek, mevcut olanları koruyabilmek. Madenler için yerlilerin topraklarına Avustralya’da da göz dikilmiş durumda tabii.

Avusturalya Başbakanı, bir taraftan “İklim değişikliğiyle mücadeleye önem veriyoruz” dese de, rakamlar yalan söylemiyor. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, Avustralya karbon salımını azaltmak konusunda hedeflerinin çok gerisinde, bu gidişle 2030’da da daha iyi bir yerde olmayacak.

Avustralya’ya ilişkin bu tartışma sizi neden mi ilgilendirmeli? Avustralya dünyada karbon salımının yüzde 90’undan sorumlu 57 ülkeden biri de, o yüzden. Yani yerkürenin neresinde yaşıyor olursanız olun, Eylül’de Brezilya’yı, şimdi de Avustralya’yı kavuran yangınlar sizin ve çocuklarınızın hayatını etkileyecek.

Yanarak can veren maymunlar

Avustralya’da bunlar olurken, dünyanın başka bir noktasında, Almanya Krefeld’deki hayvanat bahçesinde maymun, goril ve şempanzelerin yaşadığı bölümde yangın çıktı. İnsanların gidip yaşam alanlarından kopardıkları hayvanlar yılbaşı gecesi çıkan bir yangında can verdi. Beş kişilik bir orangutan ailesi, iki goril, bir şempanze, başka maymunlarla beraber esir tutuldukları yerde öldü. Yangından sadece iki şempanze kurtulabildi.

Avustralya’da milyonlarca canlı, Krefeld’de bu hayvancıklar yangına teslim olurken Almanya başta olmak üzere dünyanın dört bir yanında yeni yıl havai fişeklerle kutlanıyordu. Dışarıdaki hayvanlar nerelere kaçıştı bilmiyorum, ama bizim ailenin köpek fertlerinden Zıpzıp evin içinde bulamayacağımız yerlere saklandı. Ertesi gün de sokağa çıkamadı korkudan. Almanya’da 2020 kutlamasında havai fişeklere harcanacak para 133 milyon euro olarak tahmin edilmişti.

O havai fişekler havada büyük gürültüyle peş peşe patlarken, insan türü kendine hazırladığı sona bir yıl daha yaklaştı. İnsanlık daha çok savaş yaşayıp atlatacak belli, ama bu gidişle kendi de dahil olmak üzere, elleriyle hızlandırdığı iklim değişikliğini ve ekolojik yıkımı atlatabilecek canlı olmayacak.

Banu Güven

© Deutsche Welle Türkçe