Avrupa Birliği (AB) insan haklarına saygı ve hukukun üstünlüğünü temel ilkeler olarak kabul ediyor. Buna rağmen, Yunanistan'ın Türkiye sınırındaki sığınmacılara kapılarını kapatması uluslararası ve AB yasalarına ne kadar uygun?

Bu soruya yanıt vermekte zorlanan AB Komisyonu'nun İçişlerinden Sorumlu Üyesi Ylva Johansson, Yunanistan'ın tutumunun uluslararası ve Avrupa hukukuna uyduğunu "Kimse kesin olarak söyleyemez" diyor. Hukuka uyma çağrısında  bulunan Johansson, "Yunan hükümetinin bu çağrıya uyacağına güveniyorum" şeklinde konuşuyor.

Uluslararası hukuk uzmanı Daniel Thym ise Yunanistan'ın Türkiye sınırındaki sığınmacılara yönelik tavrının yasalara aykırı olduğu görüşünü savunuyor. Yunanistan'ın sınırda iltica başvurularını kabul edebileceğini belirten Alman Vakıfları Göç ve Uyum Bilirkişi Konseyi Başkan Yardımcısı Thym, ancak en kısa zamanda bu başvuruların değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Thym, "Eğer Yunanistan sistematik olarak bir haftadan daha uzun süre boyunca bütün sınır kapılarını kapatır ve kimsenin ülkeye girmesine izin vermezse, bu durumda muhtemelen Avrupa'daki iltica yönetmeliklerinin ruhunu ve kendisini ihlal etmiş olur" açıklamasında bulunuyor.

Yunanistan sınırlarını kapatabilir mi?

Evet, bu devletin egemenliğine ilişkin bir konu. Ancak insan hakları savunucuları ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, güvenlik güçlerinin şiddete başvurmaması ve iltica başvurularının değerlendirilmesinin sürdürülmesi gerektiğine vurgu yapıyor. 

Yunanistan iltica başvurularını kabul etmek istemiyor mu?

Evet, Yunanistan iltica başvurularını askıya aldı. Ancak Avrupa Birliği ülkelerine iltica başvurusunu düzenleyen Dublin III Yönetmeliği'nin ilgili maddesinde "Üye devletler üçüncü ülke vatandaşı veya vatansız birinin sınırda veya transit bölgelerde yaptığı her uluslararası koruma başvurusunu inceler" ifadesi yer alıyor. Bunun için de öncelikle başvurunun yapılabilmesi gerekiyor. Uluslararası hukuk uzmanı Thym, "Sınır kapılarında iltica başvurusunda bulunulabilir. Ama kapılar kapalı olduğu sürece, fiilen giriş yapmak mümkün değil" şeklinde konuşuyor.

İnsanlar Yunanistan'a henüz giriş yapmamışlarsa, durumları nasıl olacak?

Uluslararası hukuk uzmanı Thym'e göre bu belirleyici bir nokta. Thym durumu şu sözlerle açıklıyor: "İltica başvurusu hakkının geçerli olması, olağanüstü bir durumda Türkiye'deki 3,6 milyon sığınmacının sınıra gelerek koruma araması anlamına geliyor. Bu durumda, hukuki düzenleme siyasi sınırlara çarpar."

Yunan makamları koruma arayan göçmenleri Türkiye'ye geri gönderebilir mi?

Yunanistan, bu tutumunda Avrupa Birliği hukukuna işaret ediyor. Türkiye ile AB arasındaki mutabakat, Türkiye'yi  insanların tehlike altında olmadığı, "güvenli üçüncü ülke" olarak tanımlıyor. Bir kişi, Türkiye'de resmi olarak veya farklı bir şekilde koruma aldıysa Avrupa yasalarına göre "iltica başvurusu yapılan ilk ülke" olarak sayılıyor ve AB içinde korunma hakkı ihtimali ortadan kalkıyor.

Yunan kurumları öncesinde iltica başvurularını değerlendirmeye alması gerekiyor mu?

Aslında gerekiyor. Yunan mahkemeleri geçen yıllarda sıklıkla farklı bir karar alarak Türkiye'nin güvenli bir üçüncü ülke olmadığı gerekçesiyle başvuru yapanları haklı buldu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin aldığı bir karar da durumu daha karmaşık bir hâle getiriyor. Bu karara göre, İspanya, Kuzey Afrika'daki toprağı Melilla'da sınırı geçen iki göçmeni Fas'a geri gönderebilmişti. Thym, sınırda iltica başvurusunda bulunma imkanı varsa, geri göndermenin mümkün olabileceğini söylüyor. Yunanistan'ın durumunda ise göçmenlerin sınırı geçmesi için yasal bir yol olup olmadığı sorusu gündeme geliyor.

Yunan makamları, göçmenleri sadece Türkiye'ye değil, geldikleri ülkelere de sınır dışı etmek istiyor. Bu yasalara uygun mu?

Bu konuda da her vakanın ayrı ayrı incelenmesi gerekiyor. Thym, "Hiçbir işleme tabi tutulmadan, insanların geldikleri ülkeye geri gönderilmesi, Avrupa iltica hukukun açık bir şekilde ihlalidir" diyor.

Yunanistan iltica başvurusunda bulunmak isteyenleri gözaltına alabilir mi?

Sadece iltica başvurusunda bulunmak istedikleri için gözaltına alamaz. AB'nin ilgili yönetmeliğinde, "Üye ülkeler bir kişiyi sadece başvuruda bulunduğu için gözaltına alamaz" ifadesi yer alıyor. Devletler arası hukuk uzmanı Thym, "Ancak süreç içinde bir kişiyi gözaltına almak için farklı nedenler olabilir, mesela sınırdaki memura saldırırlarsa" diyor. Türk-Yunan sınırındaki insanların, tel örgü üzerinden Yunan memurlara taş attığı ve hatta göz yaşartıcı gaz kullandığı belirtiliyor. Bunlar arasında sınırı aşmayı başaranların da olup olmadığı bilinmiyor. Ancak böyle bir durumda Yunan güvenlik güçleri tarafından gözaltına alınıyorlar. Thym, "Yunan makamlarının gözaltılarda hukuk devleti standartlarına pek uymadığına dair birçok işaret var" diyor.

dpa,AFP/JD,HS

© Deutsche Welle Türkçe