Piyasada Ozempic ve Wegovy adlarıyla bilinen, Tip 2 diyabet hastalığının yanı sıra özellikle zayıflama amaçlı kullanılan GLP-1 ilaçlarının yan etkileriyle ilgili endişeler artıyor. Vücutta bulunan GLP-1 hormonunu taklit eden bu ilaçlar, pankreastan insülin salınımını artırarak midenin boşalmasını yavaşlatıyor ve tokluk hissi yaratarak etki ediyor.

ABD'de yapılan bir araştırmaya göre ülkedeki on yetişkinden biri Ozempic gibi zayıflama ilaçlarını kullanıyor.

Wegovy adıyla da satılan Ozempic, olumsuz yan etkileriyle de tanınmaya başladı. En sık bildirilen yan etkiler bulantı, ishal veya diğer sindirim problemleri.

Görmede değişiklikler, ereksiyon bozukluğu, ruh halinde değişiklikler de bildirilen yan etkiler arasında. Ani zayıflama sonucu vücutta oluşan sarkmaları ifade eden "Ozempic surat" ya da "Ozempic kalça" gibi kelimeler, günlük yaşamda kullanılır hale geldi.

Pankreas bezi iltihabından ölümler

Ancak uzmanları asıl endişelendiren, GLP-1 ilaçlarını aylar boyunca alanlarda ortaya çıkan ağır hastalıklar. İngiltere'deki Kings College'den Dr. Penny Ward, en endişe verici yan etkiler arasında pankreas bezi iltihabı ve kas-iskelet sistemi bozukluklarını sayıyor.

İngiltere'de GLP-1 ilacı kullanan en az on kişinin pankreas bezi iltihaplanması sonucu ölümünün ardından ilacın ölümcül yan etki potansiyeli konusunda hassasiyet arttı.

GLP-1 ilaçları ABD'de 2017'den beri piyasada. Ozempic'e ilk olarak Tip 2 diyabet hastalığı tedavisi için ruhsat verilmiş, Wegovy ise zayıflama ilacı olarak 2021'de ruhsat almıştı.

Klinik deneylerle sahadaki veriler arasındaki fark açılıyor

İlaçların güvenliği ve etkinliğini test eden klinik deneyler, ilaçların tedavi için öngörülen kişiler açısından yeterli güvenliğe sahip olduğu sonucuna varmıştı. Ancak piyasaya sunulup kullanım arttıkça klinik deneylerde görülmeyen yan etkiler de ortaya çıkmaya başladı.

Dr. Penny Ward, bir ürün piyasaya çıktıktan sonra ek yan etkilere rastlanmasının alışılmadık bir durum olmadığını belirterek "Klinik uygulamada bu ilaçları kullanan hasta sayısı arttıkça nadir yan etkiler ortaya çıkabilir. Bunun nedeni basit. Sonuçta tedavi gören insanların sayısı klinik deneylere katılanlardan çok daha fazla. İlaçların güvenliğini piyasadayken gözlemlemeye devam etmemizin nedeni bu" dedi.

Ocak ayında Nature Medicine adlı bilimsel dergide yayımlanan kapsamlı araştırmada GLP-1 ilaçları alan 215 binin üzerinde kişinin kaydedilen tüm sağlık riskleri sistematik olarak analiz edildi. Araştırmacılar, GLP-1 ilaçları kullananlarda klinik deneylerde çıkan sonuçlara göre eklem iltihabı (artrit) riskinin yüzde 11, pankreas bezi iltihabı riskinin ise yüzde 146 daha fazla olduğunu ortaya koydu.

Tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi, bayılma, böbrek taşı ve böbrek iltihabı risklerinin de daha yüksek olduğu kaydedildi. Araştırmada ayrıca, önceki araştırmalarda da ortaya çıkan mide-bağırsak bozuklukları riskindeki artış da teyit edildi.

"Daha kapsamlı araştırmalara ihtiyaç var"

Geçen yıl, Wegovy ilacı aldıktan sonra körleştiğini bildiren hastalar oldu. Konuyu inceleyen araştırmacılar, GLP-1 ilaçlarının, görme sinirini etkileyen bir hastalık olan nonarteritik anterior iskemik optik nöropati (NAİON) riskini artırdığını ortaya çıkardı.

Bu risk, 100 bin kişiden 10'unda görülebileceği için nadir olarak sınıflandırılıyor. Ancak JAMA Ophtalmology bilim dergisinde yayımlanan araştırmaya göre risk, GLP-1 ilaçları kullananlarda toplum genelinden dört kat daha fazla.

İngiltere'deki Belfast Queen Üniversitesi'nden fizyoloji profesörü Graham McGeown, araştırmanın GLP-1 ilaçlarıyla NAİON arasında bir bağlantıdan yola çıktığını, ancak bu bağlantının daha büyük araştırmalarla teyit edilmesi gerektiğini belirtti.

Kanada'daki Calgary Üniversitesi'nden nöroendokrinolog Karolina Skibicka da "Örneğin ilacı obeziteye karşı kullanan ve diyabet hastalarına göre daha yüksek doza ihtiyacı olanlar ile ilacı iki yıldan uzun süredir kullananlar hakkında daha fazla veriye ihtiyaç var" diyor. Skibicka, özellikle de kadınları kapsayan araştırmaların önemine dikkat çekiyor ve pek çok ilaca karşı farklı tepki göstermelerine rağmen araştırmalarda kadınların temsilinin hâlâ çok düşük olduğuna vurgu yapıyor.

"Yararı zararından fazla"

Skibicka, yeni yan etkilerle ilgili endişelere rağmen "amacına uygun kullanılması durumunda bu ilacın yararlarının risklere göre çok daha fazla ve etkili olduğunu, ilacın hayat kurtarma ve yaşamları iyileştirme vaadinde bulunduğunu" söylüyor.

Skibicka bu bağlamda nadir ancak ciddi yan etkilerin ortaya çıkmasının, GLP-1 ilaçlarının reçetelenmesinde yeni ve daha sıkı tavsiyelere dayanak oluşturmasını muhtemel görmüyor.

Diğer yanda GLP-1 ilaçlarının kullanımının "yararlı" yan etkilerine dair araştırmalar da var. Demans ve Alzheimer riskini azaltıcı etki gösterdiğine dair araştırmaların yanı sıra GLP-1 ilaçlarının uyuşturucu bağımlılığı tedavisinde kullanıp kullanılamayacağına dair araştırmalar da yapılıyor.

Ocak ayında Nature Medicine dergisinde yayımlanan araştırma, GLP-1 ilacı kullanan diyabet hastalarında kandaki pıhtılaşma bozuklukları, kardiyorenal ve metabolik bozukluklar ile çeşitli solunum yolu sorunları riskinin azaldığını gösteriyor.

DW Türkçe'ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?